بازار ثانویه ارز چیست؟

فرشاد مومنی، کارشناس مسائل اقتصادی که از منتقدان اجرای سیاست بازار ثانویه ارز است، اظهار کرد: مشکل عمده ای که در بازار ثانویه وجود دارد انحصار گسترده بازار ثانویه ارز چیست؟ در آن است و رییس کل بانک مرکزی نیز می گوید ما کاری به این که مبادلات در بازار ارز به چه قیمتی صورت می گیرد نداریم اما از طرف دیگر تولیدکنندگان را به همین بازار ارجاع می دهد.

آغاز بکار بازار ثانویه ارز از سه‌شنبه هفته جاری

مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی از آغاز به کار بازار ثانویه ارز از روز سه‌شنبه هفته جاری خبر داد.

به گزارش گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ به نقل از پژوهشکده پولی و بانکی، مهدی کسرایی پور با اعلام این خبر، افزود: با انجام معاملات مربوط به ۲۰ درصد صادرات غیر نفتی و اختصاص ارز آن به واردات کالاهای مصرفی، در سامانه نیما به طور خودکار اطلاعات مربوط به نرخ توافق شده‌ی مبادله ارز در سامانه اطلاعات بانک مرکزی موسوم به سنا قابل دسترس خواهد بود. وی درباره ساز و کار تعیین نرخ و مبادله ارز در بازار ثانویه گفت: صادر کنندگان می توانند ارز حاصل از ۲۰ درصد صادرات غیر نفتی را با واردکنندگان کالاهای دسته سوم مبادله کنند.

مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی، گفت: دو طرف می‌توانند هم از سامانه های تجارت وزارت صنعت، معدن و تجارت استفاده کنند که در این صورت ارز و ریال و امتیاز واردات صادرکننده مورد مبادله قرار می‌گیرد و یا اینکه این امکان در سامانه نیما نیز وجود دارد که این بخش از صادرکنندگان بتوانند ارز خود را در سامانه نیما به نرخ رقابتی که به صورت عرضه و تقاضا تعیین می‌شود بفروشند.

کسرایی پور گفت: صرافی‌ها نیز به عنوان واسطه بین واردکننده و صادرکننده عمل می‌کنند و برای نرخ توافقی بازار ثانویه سقفی تعیین نشده است. وی پیش‌بینی کرد: ایجاد بازار ثانویه بتوانند نرخ‌های بازار غیر رسمی را کنترل کند.

نرخ توافقی بازار ثانویه ارز سقف ندارد

مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی گفت: پیش بینی می‌کنیم ایجاد بازار ثانویه بتواند نرخ‌های بازار غیر رسمی را کنترل کند.

به گزارش مرور نیوز، مهدی کسرایی پور گفت: با انجام معاملات مربوط به ۲۰ درصد صادرات غیر نفتی و اختصاص ارز آن به واردات کالاهای مصرفی در سامانه نیما به طور خودکار اطلاعات مربوط به نرخ توافق شده مبادله ارز در سامانه اطلاعات بانک مرکزی موسوم به سنا قابل دسترس خواهد بود.

وی درباره ساز و کار تعیین نرخ و مبادله ارز در بازار ثانویه گفت: صادر کنندگان می توانند ارز حاصل از ۲۰ درصد صادرات غیر نفتی را با واردکنندگان کالاهای دسته سوم مبادله کنند.

کسرایی پور افزود: دو طرف می توانند از سامانه های تجارت وزارت صنعت، معدن و تجارت استفاده کنند که در این صورت ارز، ریال و امتیاز واردات صادرکننده مورد مبادله قرار می‌گیرد؛ ضمن اینکه این امکان در سامانه نیما نیز وجود دارد که این بخش از صادرکنندگان بتوانند ارز خود را در سامانه نیما به نرخ رقابتی که به صورت عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، بفروشند.

وی گفت:صرافی ها نیز به عنوان واسطه بین وارد کننده و صادر کننده عمل می کنند و برای نرخ توافقی بازار ثانویه سقفی بازار ثانویه ارز چیست؟ تعیین نشده است.

مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی پیش بینی کرد که ایجاد بازار ثانویه بتواند نرخ‌های بازار غیر رسمی را کنترل کند.

در بازار ثانویه ارز چه خبر است؟

نایب رییس اتاق بازرگانی ایران و چین گفت: مکانیزم واردات از مرحله ثبت سفارش تا تخصیص ارز دارای مراحل مشخصی است که آگاهانه و باهدف کاهش تقاضای واردات طراحی شده است یعنی موانعی که ایجاد شده و همچنین زمانی‌که صرف می‌شود بسیار بیشتر از شرایط عادی است.

مجیدرضا حریری در گفت‌وگو با خبرآنلاین گفت: این پروسه نشان می‌دهد دسترسی به دلار و ارز بازار ثانویه برای هرنوع وارداتی سخت بوده و به راحتی میسر نیست اما بر اساس آمار مسوولان و همچنین رییس جمهور، مشخص است که رضایتی از عرضه ارز در بازار ثانویه وجود ندارد و به تبع آن وقتی عرضه مناسب نباشد باید بر اساس اولویت‌هایی که دولت تشخیص می‌دهد ،‌ تقاضاها را کنترل کرد.

وی افزود:‌ اما در زمینه اینکه تقصیر کیست،‌چه کسی مقصر است و چه کسی باید مسوولیت‌پذیری داشته باید گفت بیش از ۸۰درصد از ارزهای بازارهای ثانویه در اختیار مستقیم و یا غیرمستقیم دولت است یعنی یا شرکتهای دولتی هستند و یا شرکت های خصولتی (یعنی مدیرانی که با واسطه و بی واسطه از سوی دولت منصوب می‌شوند که به شرکت‌های خصولتی معروف شده‌اند که شامل پتروشیمی‌ها و شرکت‌های معدنی بزرگ می‌شوند ) و هیچ‌کس دیگری تاثیر قابل توجهی در این بازار ندارد به جز سیستم دولتی.

الزام شرکت‌های خصولتی به عرضه ۸۰درصد ارز به بازار ثانویه

این فعال اقتصادی عنوان کرد:‌ این شرکت‌های خصولتی بر اساس تقسیم‌بندی‌های قبلی قرار است ۸۰درصد عرضه ارز در بازار ثانویه را برعهده بگیرند و کنترل این مساله نیز در دست دولت است و اینکه دولت می‌خواهد یا نمی‌خواهد این کار را انجام دهد را نمی‌توانم قضاوت کنم زیرا شواهد ضد و نقیض فراوانی وجود دارد که قضاوت و نتیجه‌گیری را راحت نمی‌کند اما هر اتفاقی که در بازار ارز ایران می‌افتد چه خوب و چه بد؛‌ اتفاقاتی که در کوتاه‌مدت بد بوده و شاید در بلند مدت خوب شوند و به درد اقتصاد بخورد و یا برعکس.

۹۰درصدمنابع ارزی در اختیار دولت است

وی تاکید کرد: هر نوع افتخار و یا مسوولیت و تقصیری در بازار ارز کشور عموما بر عهده دولت است زیرا دولت به تنهایی ۹۰درصد منابع ارزی را به طور مستقیم و یا غیرمستقیم در اختیار دارد بنابراین تصمیم‌گیرنده اصلی در این بازار دولت است و حدود ۷ تا ۸ درصد هم بخش خصوصی اقتصاد می‌تواند اثرگذار باشد که شامل واردکنندگان و صادرکنندگان می‌شوند.

حریری ادامه داد:‌ در چنین بازار انحصاری نمی‌توان دنبال حقایق و واقعیت‌ها گشت.

وی درباره نقش دولت در نوسانات قیمت ارز و نفع احتمالی از این ماجرا توضیح داد:‌ نمی‌خواهم قضاوتی کنم که آیا دولت نفع می‌برد یا خیر ولی مشخص است که از مجموع درآمدهای ارزی حدود ۵۰درصد درآمدهای نفتی و حدود ۵۰درصد درآمدهای غیرنفتی است؛ درآمدهای نفتی کاملا در اختیار دولت است و در بخش درآمد صادرات غیر نفتی بنابر روایت‌های دولت در چندماه گذشته باید گفت ۸۰درصد درآمدهای صادرات غیرنفتی نیز تحت کنترل دولت است و ارزهایی است که شرکت‌های دولتی ، پتروشیمی‌ها و فلزات رنگین و معدنی‌ها دارند که با این حساب یعنی ۴۰درصد مجموع درآمدهای ارزی غیرنفتی نیز در اختیار دولت است و با احتساب ۵۰درصد سهم درآمدهای ارزی نفتی در مجموع ۹۰درصد درآمدهای ارزی و آنچه به بازار عرضه می‌شود، در اختیار دولت است.

سه برابر شدن ارزش مسکن، طلا و ارز

وی ادامه داد:‌ بنابراین حتما انگیزه هایی می‌تواند وجود داشته باشد برای نمونه کاهش نقدینگی و بدهی می‌تواند انگیزه باشد؛ دارایی‌های هر کس از وقتی ارز گران می‌شود اکنون سه برابر شده است (خانه، طلا،‌ارز و …) و هرکسی بدهکار بوده نیز میزان بدهی یک سوم شده به دلیل ارزش پول ملی،‌ در شرایط دولت بزرگترین بدهکار بوده و صورت‌های مالی بانکی هم خوب نبوده و قطعا این صورت‌ها تقلیل یافته و رقم بدهی‌های دولت کاهش پیدا می‌کند و طی یک سال اخیر افزایش درآمد برای دولت وجود داشته و بین ۲ رقمی که دولت در بودجه سال گذشته و امسال برای ارز در نظر گرفته از نیمه دوم سال ۹۶ تا الان به شدت تفاوت کرده است با آنچه در بازار اتفاق افتاده است.

حریری گفت: همه این موارد واقعیت‌هایی است که می‌تواند برای افزایش نرخ ارز از سوی دولت به عنوان انگیزه تلقی شود اما سیاستگذار دولت است و باید توضیح دهد که آیا سایر ریسک‌های اقتصادی را به خاطر این مسایل قبول کرده؟ بنده فکر نمی‌کنم که کاهش ارزش پول ملی به این شکل و با این شدت و سرعت قطعا تبعاتی که برای دولت و نظام دارد،‌ کم نیست و کار عاقلانه باشد و پذیرفتن چنین ریسکی برای سر و سامان دادن به صورت‌های مالی از نظر بنده منطقی نیست.

نایب رییس اتاق بازرگانی ایران و چین بیان کرد:اما نمی‌دانم در ذهن دولتمردان چه می‌گذرد.وی ادامه داد:‌ اکنون به حتم فشار بیرونی وجود دارد و آینده می‌تواند سخت‌تر باشد و باید دوراندیشی شده و از منابع ارزی صیانت کرد و جلوی اسراف و ولخرجی گرفته شود.

دولت مسایل را با مردم در میان بگذارد

حریری گفت: در مجموع جامعه دچار نوعی یأس،‌ناامیدی،‌اضطراب و… شده و کسی از دولت با مردم مسایل را مطرح نمی‌کند و این بی‌خبری و بدون اطلاعات روشن و موثق بودن بازار را برای هر نوع شایعه‌ای در اقتصاد آماده کرده است و نوعی از اضطراب و نگرانی از آینده در جامعه ایجاد کرده که ما نشانه‌های مشخص آن را می‌توانیم در هجوم ۲۰ روز پیش مردم به فروشگاه‌ها و خرید چند ماه آینده متناسب با توان مالی مشاهده کنیم که به بازار فشار آمد و باعث شد برخی از کالاها در مقطعی کم شود.

وی در پایان خاطر نشان کرد: هراس ذهنی موجود درجامعه ناشی از نبود اطلاعات موثق است و وظیفه اطلاع‌رسانی موثق و همچنین دادن اطمینان خاطر به مردم برعهده دولت است که متاسفانه این کار به درستی انجام نمی‌شود.

عملکرد معکوس بازار ثانویه ارز/ انتفاع صادرکنندگان و ادامه بی ثباتی بازار

بررسی‌ها نشان می‌دهد با آغاز به کار بازار ثانویه التهابات بازار ارز افزایش یافته و هم‌اکنون نرخ دلار بازار قاچاق در کانال ۸۲۰۰ تومان قرار گرفته، این موضوع تنها منافع برخی صادرکنندگان را تأمین کرده است.

در روزهای اخیر هرچند بازار ثانویه ارزی با تبلیغات فراوان از سوی برخی صادرکنندگان آغاز به کار کرده است اما بررسیهای میدانی نشان می‌دهد این بازار نتوانسته در تثبیت نرخ ارز و کاهش آن در بازار فیزیکی مؤثر باشد.

برخی از طرفداران شکل‌گیری این بازار معتقد بودند با ایجاد بازار ثانویه ارزی می‌توان از مسائل حاشیه‌ای در خصوص ارز که منجر به ایجاد یک جو روانی در رابطه با قیمت نرخ ارز شده بود، جلوگیری کرد و آن را از بین برد.

به‌طور کلی شواهد نشان می‌دهد در شرایط فعلی صادرکنندگانی که از ارائه ارز صادراتی در سامانه نیما معاف شده‌اند از بازار ثانویه استقبال کرده‌اند، این در حالی است که بسیاری از واحدهای پتروشیمی برای ورود به این بازار تلاشهایی را آغاز کرده‌اند. به هر صورت در زمانی که عمق این بازار که عملاً کارایی لازم را در کنترل قیمت ارز نداشته افزایش یابد، ورود دلارهای صادراتی پتروشیمی‌ها و فولادیها با وجود ابلاغ محدودیت 2ماهه، به سامانه نیما با وقفه بیشتری روبه‌رو می‌شود.

طبق گزارشی که چندی پیش از سوی خبرگزاری تسنیم منتشر شد، مشخص شده که صادرکنندگان پتروشیمی از 3.5 میلیارد دلار درآمد ارزی تنها 1.5 میلیارد یورو را به سامانه نیما ارائه کرده‌اند، در این بین یادآوری نامه سه تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به رئیس جمهور در خصوص افزایش دامنه دربرگیری بازار ثانویه قابل توجه می‌باشد.

موضوع انتفاع صادرکنندگان از بازار ثانویه ارزی زمانی جالب می‌شود که یکی از مدیران استانی وزارت صنعت نیز به این موضوع اشاره می‌کند، علیرضایی معتقد است: به‌طور کلی افزایش قیمت ارز تأثیر بسزایی بر صادرات دارد اما علاقه‌مندیم که نرخ ارز به یک قیمت واقعی برسد تا این‌که بتوانیم صادرات پایدارتری داشته باشیم.

حالا باید منتظر ماند و اثرات آتی بازار ثانویه را مشاهده کرد آیا در نهایت شاهد افزایش قیمت رسمی کالاهای وارداتی گروه سوم خواهیم بود و یا پتروشیمی‌ها و فولادیها به واریز ارز صادراتی به سامانه نیما رضایت خواهند داد.

اما و اگر‌های بازار ثانویه ارز/ کدام نرخ دلار واقعی است؟

مدت هاست که بعد از راه اندازی بازار ثانویه و مجوز فعالیت بازار آزاد این سوال مطرح است که دلیل تفاوت نرخ این دو بازار در چیست؟!

به گزارش خبرنگار بورس،بانک و بیمه گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان ، هفته هاست که از راه اندازی بازار ثانویه ارز و همچنین ورود رئیس جدید بانک مرکزی با بسته کنترل بازار ارز می گذرد و این بازار شاهد اتفاقات جدیدی است؛ از مهم ترین اتفاقات این تحول، ایجاد آرامش نسبی بین معامله کنندگان ارز است.

به رسمیت شناختن صرافی ها، فعالیت ۱۰۰ درصدی صادرکنندگان پتروشیمی در بازار ثانویه و سامانه نیما را می توان از دیگر عوامل موثر در ایجاد روند فعلی در بازار دانست.

اما نکته قابل توجهی که این روزها اکثر مردم جویای آن هستند، علت تفاوت نرخ ارز در صرافی ها و بازار ثانویه است.بازاری که به گفته کارشناسان اقتصادی، نوعی انحصار به وجود آورده است اما توانسته موضع شفافیت را در بازار ارز نمایان کند.

فرشاد مومنی، کارشناس مسائل اقتصادی که از منتقدان اجرای سیاست بازار ثانویه ارز است، اظهار کرد: مشکل عمده ای که در بازار ثانویه وجود دارد انحصار گسترده در آن است و رییس کل بانک مرکزی نیز می گوید ما کاری به این که مبادلات در بازار ارز به چه قیمتی صورت می گیرد نداریم اما از طرف دیگر تولیدکنندگان را به همین بازار ارجاع می دهد.

وی با بیان اینکه در سال گذشته فقط از مناسبات نفتی، ۶۶ میلیارد دلار درآمد داشتیم، گفت: دولت اعلام کرده است که اقلام اساسی را تامین می کند و باید در ادامه گزارش دهد که برای باقی ارزها چه برنامه ای دارد.در زمان جنگ که درآمد ارزی زیر ۱۰ میلیارد دلار بود، هرگز تولیدکنندگان را به حال خود رها نکرده بودیم اما نگرانی گسترده اکثر تولیدکنندگان این روزها بی تکلیفی و سودهای بالای تسهیلات بانکی است.

اصلی ترین مسئله ای که کارشناسان اقتصادی را نگران کرده و دائم در حال تحلیل و بررسی آن هستند ، شکل گیری مجدد محدودیت در فروش ارز به روشی دیگر در بازار ثانویه ارز است.

ترس از قطع یارانه، نرخ ارز بازار ثانویه را تحت تاثیر قرار داده است

وحید شقاقی شهری، کارشناس مسائل اقتصادی در گفت وگو با خبرنگار بورس،بانک و بیمه ،نیز در این باره می گوید:دلیل اول تفاوت موجود بین نرخ ارز ثانویه با نرخ ارز در صرافی ها، محدودیت های اعمال شده بروی آن هاست. دلیل دوم خاص بودن خریداران ارز در بازار ثانویه یعنی واردکنندگان است. این موارد بازار ثانویه ارز چیست؟ موجب بالا رفتن اهمیت این بازار شده است.

وی افزود: زمانی که محدودیت اعمال می شود صادرکنندگان ملزم می شوند ارز حاصل از فعالیت خود را در بازار خاصی (ثانویه) تزریق کنند در نهایت در این بازار ،هم قیمت ارز واقعی نبوده و هم شاهد انحصار هستیم. این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه گفت:معتقدم بیش ترین موضوع که باعث تفاوت نرخ در این دو بازار شده است، ترس صادرکنندگان (که بعضا تولید کننده نیز هستند) از حذف یارانه های خوراک است. زیرا آن ها بر این باورند که اگر ارز را با قیمت بالاتری ارائه کنند دولت یارانه هایی که به آن ها اختصاص داده است را حذف و یا کاهش می دهد؛ از طرفی هم واردکنندگان از قیمت ارائه شده در بازار ثانویه راضی نیستند. وی در تشریح نارضایتی واردکنندگان از بالا بودن قیمت ارز در بازار ثانویه گفت: واردکنندگانی که اقدام به واردات کالای اساسی (ردیف دوم) کرده اند معتقدند صادرکنندگانی (تولیدکنندگان) که تامین خوراک و مواد اولیه شان بر عهده دولت است باید قیمت پایین تری را برای فروش ارز در نظر بگیرند.

شقاقی شهری در ادامه به یارانه پرداختی دولت به تولیدکنندگان اشاره و اضافه کرد: همه ما واقفیم که تولیدکنندگان یارانه آب، برق و سایر مصارف انرژی را از دولت دریافت می کنند و محدودیت اعمال شده به این افراد در بازار ثانویه، باعث شده تا نرخ آن ها با نرخ ارز آزاد تفاوت ۲ هزار تومانی داشته باشد.

وی بیان کرد: البته اگر قیمت ارز با برنامه ریزی منطقی مدیریت شود روند کاهشی را به دنبال خواهد داشت زیرا با کمبود اسکناس ارزی مواجه نیستیم و همین موضوع التهاب ها را کمی کاهش می دهد اما اگر کنترل نرخ تورم، از دست تیم اقتصادی خارج شود بازار ثانویه نیز قیمت ارزها را به نرخ بازار آزاد رسانده و نگرانی ها از صعود قیمت دلار بیشتر خواهد بود. این کارشناس اقتصادی به از بین رفتن تشنج در بازارها اشاره و بیان کرد:در کل علاوه بر ایراداتی که بر بازار ثانویه وارد است، معتقدم شفافیت در آن باعث شده است تا نظم به بازار ها بازگردد،اما هم اکنون نیز نرخ ارز در بازار ثانویه و آزاد واقعی نیست.

بازار ثانویه مکان مناسبی برای ایجاد شفافیت

نیما امیر شکاری، عضو پژوهشکده پولی و بانکی نیز در گفت وگو با خبرنگار بورس،بانک و بیمه ،ضمن ابراز امیدواری بر ثبات قیمت ارز در کشور با حضور بازار ثانویه اظهار کرد: بازار ثانویه ارز می تواند تاثیر بسیار زیادی بر اقتصاد کشور و التهابات ارزی داشته باشد، ضمن اینکه هم اکنون نیز شاهد برقراری نظم در معاملات ارزی در بازار هستیم اما نباید از رسوخ مشکلات و آفت ها به این بازار غافل شد، آفت هایی نظیر دو نرخی شدن ارز در همین بازار می تواند سم مهلکی برای آرامش فعلی باشد.

وی افزود: بازار ثانویه مکان مناسبی برای ایجاد شفافیت و همچنین کاهش رانت و فساد بوده و امیدواریم این روند همچنان ادامه پیدا کند.

تعیین نرخ ارز در بازار ثانویه ربطی به بانک مرکزی ندارد

چند روز پیش رئیس کل بانک مرکزی از عدم دخالتش در تعیین نرخ ارز در این بازار خبر داده و از صادرکنندگان خواست تا ارز را با قیمت عادلانه تری در اختیار واردکنندگان قرار دهند. اگرچه التهابات از بین رفته و بازار به شکل رسمی در آمده است و برخی از کارشناسان نیز معتقدند وضع موجود بهتر نیز خواهد شد، اما هنوز جای این سوال باقی است که کدام نرخ برای دلار واقعی است؟! و کدام نرخ ارز در بازار ثابت خواهد ماند؟!

گزارش از نرگس معززی

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.