اندیکاتور استوکاستیک (Stochastic) — آموزش استوکاستیک stochastic کاربردی و به زبان ساده
در ادامه آموزش مباحث بازار سهام، اینبار به معرفی نوعی دیگر از اندیکاتورها پرداختهایم. اندیکاتور استوکاستیک یکی از پرکاربردترین ابزارها در تحلیل تکنیکال است. در این نوشتار به بررسی مفاهیم پیرامون اندیکاتور استوکاستیک، فرمول محاسبه و سیگنالهای بوجود آمده توسط آن میپردازیم.
اندیکاتور استوکاستیک چیست ؟
«اندیکاتور استوکاستیک» (Stochastic Indicator) رابطه بین قیمت بسته شدن سهم و بازه قیمتی آن را در طی دوره زمانی میسنجد. تا به امروز، این اندیکاتورها از محبوبترین ابزارهای تحلیل تکنیکال بودهاند. این اندیکاتورها قابل فهم هستند و در نشان دادن زمان خرید یا فروش یک سهم، دقت بالایی دارند. اندیکاتور استوکاستیک بر این فرض بنا شده که در هنگام صعودی شدن روند قیمت یک سهام، قیمت بسته شدن نزدیک به کران بالای بازه قیمتی است.
به عنوان مثال، اگر قیمت باز شدن، قیمت بالا، قیمت پایین و قیمت بسته شدن یک سهم به ترتیب ۱۰۰۰۰، ۱۰۷۵۰، ۹۷۵۰و ۱۰۵۰۰ تومان باشد، بازه قیمتی بین قیمت پایین (۹۷۵۰تومان) و قیمت بالا (۱۰۷۵۰تومان) است. اگر روند قیمت نزولی باشد، به صورت مخالف، قیمت بسته شدن مقداری نزدیک به کران پایینی بازه قیمتی را به خود میگیرد.استوکاستیک stochastic
در حقیقت، اندیکاتورهای استوکاستیک یا «استوکاستیکهای لین» (Lane’s stochastics) در اواخر دهه ۱۹۵۰ میلادی توسط «جرج لین» (George Lane) بوجود آمدند. به عقیده لین، استوکاستیکها «شتاب روند» (Momentum) قیمت را میسنجند. در سال ۲۰۰۷ میلادی، یک مقاله به نقل قولی از لین درباره اندیکاتور مشهورش پرداخت. طبق گفته لین، اگر یک موشک در حال صعود را مجسم کنید، باید از سرعت خود قبل از فرود آمدن بر سطوح بکاهد. طبق نظر لین، تغییر جهت شتاب روند همیشه قبل از تغییر جهت قیمت رخ میدهد.
فرمول اندیکاتور استوکاستیک
اندیکاتور استوکاستیک عموماً از دو خط تشکیل شده است و با آنها سنجیده میشود. یکی از آنها (خط K) مقدار استوکاستیک برای هر دوره و دیگری (خط D) میانگین متحرک ۳دورهای را نمایش میدهد. خط D نشاندهنده سیگنالهای مهم در نمودار است در نتیجه معاملهگران به شدت موقعیت آن را پیگیری میکنند. ممکن است در محاسبه فرمول اندیکاتور استوکاستیک از ۵، ۹ یا ۱۴ دوره استفاده شود. این اعداد بسته به میزان حساسیت اندیکاتور استوکاستیک نسبت به حرکتهای روند قیمت انتخاب میشوند.
محاسبه خط K چگونه است ؟
درصد K به صورت زیر محاسبه میشود.
$$K= 100\times\frac$$
- $$«CP»$$: آخرین «قیمت بسته شدن» (Closing Price)
- $$«L14»$$ : پایینترین قیمت در ۱۴ دوره زمانی معین
- $$«H14»$$: بالاترین قیمت در ۱۴ دوره زمانی معین
خط D چگونه محاسبه میشود ؟
به روش زیر خط D را محاسبه میکنیم.
$$D= 100\times\frac$$
- $$«H3» $$: بالاترین قیمت ۳ دوره معاملاتی اخیر
- $$«L3 »$$: کمترین قیمت معامله شده درطی ۳ دوره
توجه داشته باشید که این فرمولها برای اهداف آموزشی نگاشته شدهاند. نرمافزارهای معاملاتی امروزی تمام محاسبات را انجام میدهند و نیازی به محاسبه فرمول اندیکاتورها به صورت دستی نیست.
بررسی خط K و D در نمودار
درصد K، اندیکاتور استوکاستیک سریع و D نشاندهنده درصد اندیکاتور کند است زیرا در بین دو خط K و D، به ترتیب، اولی سریعتر حرکت میکند. همانطور که بالاتر بیان کردیم، نظریه بوجود آورنده این اندیکاتور بیان میکند که در بازار با روند صعودی قیمت بسته شدن نزدیک به قیمت بالا و در یک روند نزولی قیمت بسته شدن نزدیک به قیمت پایین است.
سیگنالهای معاملاتی زمانی بوجود میآیند که خط K از میانگین متحرک سهدورهای (یا ۵ دورهای) خط D عبور کند. خط D در واقع میانگین متحرک Nدورهای (معمولاً ۳دورهای) از خط K است. با توجه به اینکه قیمت، شتاب روند را دنبال میکند، نقطه تقاطع دو خط K و D به عنوان سیگنال معکوس شدن قیمت در نظر گرفته میشود.
تفاوت بین اندیکاتور استوکاستیک کند و سریع چیست ؟
مهمترین تفاوت بین اندیکاتور استوکاستیک کند و سریع (یا همان خطوط D و K) میزان حساسیت آنهاست. استوکاستیک سریع در مقایسه با استوکاستیک کند نسبت به تغییرات قیمت حساستر است بنابراین سیگنالهای معاملاتی بیشتری نیز تولید میکند.
برای آشنایی بیشتر با ابزارهای بکار رفته در تحلیل تکنیکال میتوانید به آموزش ویدئویی تهیه شده توسط «فرادرس» مراجعه کنید.
- برای مشاهده فیلم آموزش مقدماتی تحلیل تکنیکال در بازارهای مالی +اینجا کلیک کنید.
مثال اندیکاتور استوکاستیک
در نمودار زیر که نشاندهنده روند طی شده سهام «EBAY» در بورس نزدک است، فرصتهای خرید در طی ماههای بهار و تابستان سال ۲۰۰۱ میلادی را مشاهده میکنیم. در این نمودار همچنین تعدادی موقعیت فروش مشاهده میشود که میتواند مورد توجه معاملهگران کوتاهمدت قرار بگیرد. در تصویر زیر، سیگنال قوی خرید در اوایل ماه آپریل مشاهده میشود و در ۱۲ روز پس از آن افزایش قیمت (از میانه ۳۰ دلار تا میانه ۵۰ دلار) ادامه دارد.
بیش خرید چیست ؟
عبارت «بیشخرید» (Overbought) یا اشباع خرید را زمانی بکار میبریم که سهام معینی در قیمتی بیشتر از ارزش ذاتیاش معامله شود. در تحلیل بنیادی، بر ارزش ذاتی یک سهم برای انتخاب و سرمایهگذاری در آن تکیه میکنند. بیشخرید عموماً به حرکت اخیر یا کوتاهمدت روند قیمت اشاره میکند و انعکاس دهنده انتظار معاملهگران برای اصلاح قیمت است. همانطور که در ادامه اشاره میکنیم، بعضی معاملهگران امکان دارد سهام قرارگرفته در موقعیت بیشخرید را بفروشند.
بیش فروش چیست ؟
اشباع فروش یا «بیشفروش» (Oversold) تعریفی مخالف بیشخرید دارد و به موقعیتی گفته میشود که سهام در قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی آن به فروش برسد. توجه داشته باشید که ممکن است تعاریف بیشفروش و بیش خرید بسته به دیدگاه معاملهگر، متفاوت باشند. در واقع، هر معاملهگر ارزش ذاتی متفاوتی را برای سهام معینی تعریف میکند و بسته به آن سطوح بیشخرید و بیشفروش مختلف هستند. یکی از کاربردهای شناختهشده اندیکاتور استوکاستیک، تشخیص سطوح بیشخرید و بیشفروش است.
معاملهگر باید در نمودار توجه کند که چه زمانی خط D و روند قیمتی تغییر میکنند و وارد موقعیتهای بیشفروش و بیشخرید میشوند. در واقع معاملهگر باید هنگامی که اندیکاتور سطوح بالای ۸۰ را نشان میدهد، سهام را بفروشد. برعکس، هنگامی که اندیکاتور نشاندهنده سطوح کمتر از ۲۰ و حجم آن در حال افزایش است، معاملهگر باید سهام را خریداری کند.
اندیکاتور استوکاستیک RSI چیست ؟
«استوکاستیک RSI» یا «StochRSI» در تحلیل تکنیکال استفاده میشود و در بازه بین صفر تا یک – یا صفر تا صد – حرکت میکند. این اندیکاتور بجای استفاده از دادههای قیمتی استاندارد، از بکار بردن فرمول اسیلاتور استوکاستیک برای مجموعهای از «شاخصهای قدرت نسبی» (Relative Strength Index | RSI) بوجود میآید.
استفاده از مقادیر RSI در این فرمول به معاملهگران قدرت تشخیص بیشفروشی یا بیشخریدی RSI فعلی را میدهد. اسیلاتور استوکاستیک RSI به عنوان یک اندیکاتور حساستر بوجود آمده است. این اندیکاتور استوکاستیک به نحوی تنظیم شده که بجای تحلیل کلی تغییرات قیمت به عملکرد تاریخی یک سهم توجه کند.
بعضی از معاملهگران از استوکاستیک RSI میانگین متحرک میگیرند تا این ناپایداری را کاهش و کارایی این اندیکاتور را افزایش دهند. برای مثال گرفتن میانگین متحرک ده روزه از استوکاستیک RSI می تواند اندیکاتور هموارتر و ثابتتری را بوجود بیاورد. بیشتر پلتفرمهای معاملاتی امکان اعمال یک اندیکاتور روی اندیکاتور دیگر را در اختیار معاملهگر قرار میدهند.
استوکاستیک RSI مشتق دوم از قیمت است. به عبارت دیگر، نتیجه استوکاستیک RSI دو گام از قیمت دارایی مورد تحلیل فاصله دارد. این باعث میشود که استوکاستیک RSI در زمانهایی با قیمت اصلی سهام همخوانی نداشته باشد. با توجه به تعداد بالای سیگنالهای تولید شده توسط استوکاستیک RSI، اگر آن را به همراه سایر اندیکاتورها استفاده کنیم، کاراییاش افزایش خواهد یافت.
فرمول محاسبه استوکاستیک RSI
- $$«RSI»$$: $$«RSI»$$ فعلی
- $$«minRSI»$$: کمترین $$RSI$$ مشاهده شده در طی ۱۴ دوره اخیر
- $$«maxRSI»$$: بیشترین $$RSI$$ مشاهده شده در طی استوکاستیک stochastic ۱۴ دوره اخیر
گام های محاسبه استوکاستیک RSI
استوکاستیک RSI بر پایه مشاهدات اندیکاتور قدرت نسبی بدست میآید. RSI برای محاسباتش از ۱۴ دوره زمانی بهره میگیرد. در ادامه به ترتیب گامهای محاسبه استوکاستیک RSI را شرح می دهیم.
- سطوح بدست آمده از RSI را برای ۱۴ دوره ثبت کنید.
- در دوره چهاردهم، RSI فعلی، بالاترینRSI و پایینترینRSI را مدنظر قرار دهید. حال به تمام دادهها برای محاسبه استوکاستیک RSI دسترسی داریم.
- در دوره پانزدهم، به RSI فعلی، بالاترین RSI و پایینترین RSI توجه کنید (اما فقط برای ۱۴ دوره اخیر نه دوره پانزدهم). استوکاستیک RSI جدید را محاسبه کنید.
- با پایان هر دوره، استوکاستیک RSI جدید را با استفاده از مقادیر ۱۴ RSI قبلی محاسبه کنید.
استوکاستیک RSI توسط «توشار چنده» (Tushar S. Chande) و «استنلی کرول» (Stanley Kroll) در سال ۱۹۳۴ میلادی بوجود آمد. با اینکه در آنزمان اندیکاتورهای تکنیکالی برای تشخیص موقعیتهای بیشخرید و بیشفروش وجود داشتند، این دو، استوکاستیک RSI را بوجود آوردند تا حساسیت بالایی داشته باشد و سیگنالهای بیشتری را در مقایسه با اندیکاتورهای قدیمیتر تولید کند.
وقتی مقادیر کمتر از ۰٫۲۰ میشوند و استوکاستیک RSI آنرا به صورت بیشفروش تشخیص میدهد به این معنی است که اندیکاتور RSI کمتر از کران پایین بازه تعریف شده خود است. همچنین اگر استوکاستیک RSI بالاتر از ۰٫۸۰ شود، یعنی اندیکاتور RSI در حال رسیدن به نقاط بالای جدید است و میتواند به عنوان سیگنال پولبک تلقی شود.
استوکاستیک RSI همچنین برای تشخیص روندهای کوتاهمدت بکار میرود. اگر استوکاستیک RSI را مانند یک اسیلاتور با خط مرکزی واقع شده در ۰٫۵۰ در نظر بگیریم، زمانی که این اندیکاتور استوکاستیک در بالای خط قرار میگیرد، روند قیمتی در حال افزایش است و اگر استوکاستیک RSI پایینتر از این خط باشد، روند قیمتی در حال کاهش یافتن است.
واگرایی
یکی از کاربردهای اندیکاتور استوکاستیک تشخیص «واگرایی» (Divergence) است. حرکت قیمت یک سهم در خلاف جهت اندیکاتور یا سایر دادهها را واگرایی مینامیم. واگرایی نشاندهنده ضعیفشدن خط روند فعلی قیمت و در بعضی زمانها بیانگر تغییر جهت قیمت است.
واگرایی در دو نوع مثبت و منفی وجود دارد. واگرایی مثبت نشاندهنده احتمال صعودی شدن روند قیمت است و برعکس. همانطور که در تصویر زیر مشاهده میکنید، بین روند قیمتی و حرکت اندیکاتور استوکاستیک واگرایی وجود دارد.
معرفی فیلم آموزش مقدماتی تحلیل تکنیکال در بازارهای مالی
برای آشنایی بیشتر با اندیکاتور استوکاستیک در تحلیل تکنیکال میتوانید به آموزش بالا مراجعه کنید. این آموزش ویدئویی توسط «فرادرس» و در قالب دورهای ۱۱ ساعته و ۴۴ دقیقهای و در ۱۲ درس تدوین شده است. این آموزش برای رشتههای مدیریت و علوم اقتصادی و سایر علاقمندان به تحلیل تکنیکال مفید به شمار میرود.
در آموزش پیشرو، درسهای اول و دوم به ترتیب به فلسفه تحلیل تکنیکال و ساختار نمودارها میپردازند. درس سوم حاوی مباحث پیرامون مفاهیم مقدماتی است. الگوهای مهم برگشتی و ادامهدهنده به ترتیب در دروس چهارم و پنجم مطرح شدهاند. در درس ششم، میانگین متحرک و در درس هفتم اسیلاتورها را میآموزید.
مدرس در درس هشتم به آموزش نمودارهای شمعی ژاپنی و در درس نهم به تدریس سریهای فیبوناچی پرداخته است. مطالب پیرامون برخی از استراتژیهای متداول معاملاتی در درس دهم مطرح میشود. در درس یازدهم به مدیریت سرمایه در معاملات پرداخته شده و درس دوازدهم حاوی مباحث تکمیلی است.
- برای مشاهده فیلم آموزش مقدماتی تحلیل تکنیکال در بازارهای مالی + اینجا کلیک کنید.
جمع بندی
در این مطلب به تعاریف، تاریخچه و فرمولهای محاسبه اندیکاتور استوکاستیک پرداختیم و آموختیم که میتوان از آن برای شناسایی نقاط بیشفروش و بیشخرید (بیشترین کاربرد)، واگرایی، پولبک، روند کوتاهمدت قیمت و معکوس شدن آن بهره گرفت. با اینکه اندیکاتور استوکاستیک بسیار کاربردی و محبوب است اما از معایب آن میتوان به ناپایدار بودن و حرکت سریع از نقاط بالایی نمودار به نقاط پایینی آن اشاره کرد.
برای دریافت نتایج بهتر، بعضی از معاملهگران بسته به تحلیل مورد نظر خود از اندیکاتورهای دیگری به همراه اندیکاتور استوکاستیک استفاده میکنند. طبق نظر لین، پایهگذار این اندیکاتور، اندیکاتورهای استوکاستیک را میتوان بهمراه موج الیوت و بازگشت فیبوناچی بکارگرفت.
سلب مسئولیت مطالب اقتصاد: این مطلب صرفاً با هدف افزایش آگاهی عمومی در حوزه اقتصاد نوشته شده است. برای سرمایهگذاری، تجارت و آگاهی دقیق از قوانین مربوط به آنها، لازم است حتماً از دانش و مشاوره افراد متخصص کمک گرفته شود. دقت داشته باشید که قوانین بازار سرمایه و قوانین تجاری و اقتصادی کشور، همواره در حال تغییر هستند و بر همین اساس، ممکن است برخی موارد ذکر شده در این مطلب، دیگر صحت نداشته باشند. مسئولیت هر گونه بهرهبرداری از این نوشتار با هدف سرمایهگذاری، تجارت، کسب درآمد و غیره، بر عهده خود افراد بوده و مجله فرادرس هیچ مسئولیتی در این رابطه ندارد. برای اطلاعات بیشتر + اینجا کلیک کنید.
مطلبی که در بالا مطالعه کردید بخشی از مجموعه مطالب «آموزش بورس رایگان به زبان ساده» است. در ادامه، میتوانید فهرست این مطالب را ببینید:
اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، آموزشها و مطالب زیر نیز به شما پیشنهاد میشوند:
آموزش اندیکاتور استوکاستیک (stochastic)
نوسانگر تصادفی یا همان استوکاستیک در اواخر دهه ۱۹۵۰ توسط تحلیلگر معروف تکنیکال و ریاست دانشگاه واتسکا، دکتر لین طراحی شد و امروزه از آن به عنوان یکی از معروفترین شاخصهای مومنتوم ( نیروی حرکت قیمت ) در علم تحلیل تکنیکال یاد میشود. استوکاستیک یا استوکستیک یک اندیکاتور مومنتوم است که وضعیت آخرین قیمت (قیمت بسته شده) را نسبت به بالا و پایینترین قیمت نشان میدهد. به عبارت دیگر استوکاستیک به هیچ وجه از قیمت سهم و حجم معاملات تبعیت نمیکند و عملکردی مانند اندیکاتورهای RSI و MACD ندارد بلکه نوسانات آن بر اساس سرعت حرکت قیمت و همچنین جهت حرکتی آن میباشد.
استوکاستیک در خانواده نوسانگرها یا اسیلاتورها میباشد ولی در دسته اندیکاتورهای پیشرو قرار میگیرد. این اندیکاتور یکی از بهترینها در تشخیص انتهای روند میباشد و پیش از برگشت قدرتمند قیمت، سیگنال برگشتی را صادر میکند. دکتر جورج لین نظریه استوکاستیک را بر این اساس تعریف کرد: زمانی که قیمت در روندی صعودی قرار دارد در قیمتهای Close یا آخرین قیمت، شاهد تمایل قیمت برای رسیدن به قیمت High خواهیم بود و بلعکس، زمانی که قیمت در روندی نزولی قرار میگیرد، میکوشد تا خود را به قیمت Low نزدیک کند. در واقع این اندیکاتور توانایی بررسی میزان خرید و فروش را دارد؛ همچنین برای شناسایی نقاط برگشتی ریزموجهای درون یک موج بزرگ مناسب میباشد.
استوکاستیک یک نوسانگر بین محدوده ۰ تا ۱۰۰ میباشد که ناحیه تعادلی آن بین سطوح ۲۰ تا ۸۰ در نظر گرفته شده است که شبیه به اندیکاتور MFI میباشد. ناحیه زیر سطح ۲۰ را ناحیه اشباع یا تخلیه هیجان فروش و همچنین ناحیه بالای سطح ۸۰ را ناحیه اشباع خرید یا تخلیه هیجان خرید مینامند.
در اندیکاتور استوکاستیک از دو خط با نامهای K% و D% استفاده شده است که خط D% اهمیت به مراتب بیشتری نسبت به خط دیگر دارد و سیگنال خرید یا فروش را این خط صادر میکند.
خط K% در اندیکاتور استوکاستیک
خط K% درصدی از تغییرات میباشد که نسبت آن بین سطوح ۰ تا ۱۰۰ نوسان میکند. این خط سریع اساسا یک مقیاس جهت بررسی اندازه نیروی حرکتی در نوسانگر میباشد. محاسبه K% بسیار ساده است و از طریق فرمول زیر میتوانیم آن را حساب کنیم:
K% = (Current Close – Lowest Low)/(Highest High – Lowest Low) * 100
در فرمول فوق حرف C نشان دهنده آخرین قیمت و L14 کمترین قیمت برای ۱۴ دوره قبل میباشد و به همین ترتیب H14 به عنوان بالاترین قیمت برای ۱۴ روز گذشته میباشد.
خط D% در اندیکاتور استوکاستیک
خط دوم که نسبت استوکاستیک stochastic به خط K% کندتر است از میانگین متحرک ۳ دورهای از خط K% بدست میآید.
(D% = 100 X (H3/L3
با کمک روابط فوق استوکاستیکی بدست میآید که به استوکاستیکهای سریع معروف میباشند و بسیاری از تحلیلگران میانه خوبی با استوکاستیکهای سریع ندارد و با اعمال تغییراتی در میانگین متحرک D% حالت آرام استوکاستیک را ایجاد میکنند.
انواع استوکاستیک
استوکاستیک به سه دسته تقسیمبندی میشود که تحلیلگران با توجه به استراتژی خود مناسبترین گزینه را انتخاب میکنند.
- استوکاستیک سریع:
متداولترین نوع استوکاستیک میباشد ولی با توجه به نوسانات زیادی که دارد فقط مورد استفاده برخی از تحلیلگران قرار میگیرد که نحوه محاسبه آن بر اساس فرمولهای فوق میباشد.
- استوکاستیک کند:
استوکاستیک کند که نسبت به نوع قبلی طرفداران بیشتری دارد از K% سریع با میانگین متحرک ساده و ۳ دورهای هموار شده است و همچنین D% آن از میانگین متحرک ساده K% کند سه دورهای محاسبه میشود.
- استوکاستیک کامل:
استوکاستیک کامل ورژن سفارشی شده استوکاستیک کند میباشد. در این نوع از استوکاستیک K% سریع با میانگین متحرک ساده دوره هموار شده است.
سیگنال استوکاستیک
تمام توضیحات فوق در نهایت منجر به تشکیل دو خط خواهند شد که بین سطوح ۰ تا ۱۰۰ نوسان میکنند که خط آبی رنگ K% نام دارد و به عنوان یک خط سریع در نمودار استوکاستیک نوسان میکند و خط قرمز رنگ D% میباشد و کمی کندتر است.
زمانی که هر دو خط در زیر سطح ۲۰ قرار گیرند و K% از پایین به بالا خط D% را قطع کند سیگنال خرید صادر خواهد شد که نشانه افزایش شتاب خرید در بین فعالین بازار میباشد؛ وبلعکس زمانی که هر دو خط در بالای سطح ۸۰ میباشند و خط K% از بالا به پایین خط D% را قطع کند در این حالت سیگنال فروش خواهیم داشت.
یکی دیگر از کاربردهای این اندیکاتور که به عنوان بهترین کاربرد آن نیز محسوب میشود، امکان بررسی ضعف در روند میباشد که اصطلاحا به آن واگرایی میگویند.
در اندیکاتور استوکاستیک واگرایی بسیار کم اتفاق میافتد ولی واگراییهای استوکاستیک از قدرت بسیار زیادی برخوردار هستند و یکی از اخبار خوب برای تحلیلگران محسوب میشوند. در صورت مشاهده واگرایی در استوکاستیک احتمال تغییر روند بسیار زیاد است و در تصمیمگیری معاملهگران وزن زیادی خواهد داشت.
اندیکاتور استوکاستیک چیست؟ آموزش اندیکاتور Stochastic
اندازهگیری مومنتوم حرکت یکی از مهمترین شاخصهایی است که در تحلیل تکنیکال مورد توجه قرار میگیرد. اندیکاتور استوکاستیک یکی از اندیکاتورهایی است که برای ای منظور ابداع شده است. منظور از مومنتوم حرکت نیز میزان نیرویی است که یک سهم برای ادامه دادن یک روند صعودی یا نزولی دارد. اگر تحلیلگری بتواند پیشبینی درستی از روندها در تحلیل تکنیکال داشته باشد، قطعا موفقیت زیادی در خرید و فروشهای خود در بازار به دست خواهد آورد. در ادامه با ما همراه باشید تا به آموزش اندیکاتور استوکاستیک (Stochastic) بپردازیم.
فهرست عناوین مقاله
اندیکاتور استوکاستیک چیست؟
برخلاف اندیکاتورهایی مانند مکدی و RSI که رابطه مستقیم با قیمت سهم و حجم معاملات دارند، اندیکاتور Stochastic روی جنبه دیگری از تغییرات قیمت سهام متمرکز میشود. به استوکاستیک stochastic عبارت دیگر این اندیکاتور، سرعت تغییرات قیمت در یک بازه زمانی را مورد بررسی قرار میدهد. اگر بخواهیم تعریف سادهای از استوکاستیک ارائه کنیم، میتوانیم این طور بگوییم که نشاندهنده رابطه بین قیمت بسته شدن سهم و بازه قیمتی (کمترین و بالاترین قیمت) در یک دوره است. برای آشنایی بیشتر با مفهموم اندیکاتور پیشنهاد می کنیم مقاله اندیکاتور چیست را مطالعه کنید.
رابطه استوکاستیک چگونه محاسبه میشود؟
در ادامه بحث آموزش اندیکاتور استوکاستیک باید به روابط ریاضی که پیرامون آن وجود دارد، اشاره کنیم. در حالت کلی این اندیکاتور از 2 خط تشکیل شده است که با نامهای K و D شناخته میشوند. مفهوم هریک از این دو خط عبارتاند از:
1. خط K
خط K مقدار استوکاستیک برای هر دوره معاملاتی را نشان میدهد. رابطه مورد استفاده برای خط K عبارت است از:
- CP: آخرین قیمت بسته شدن
- L14: پایینترین قیمت در 14 دوره زمانی معین
- H14: بالاترین قیمت در 14 دوره زمانی معین
در رابطه فوق میتوان از 5، 9 یا 14 دوره زمانی معین استفاده کرد. انتخاب بین این سه عدد بسته به استراتژی معاملاتی افراد و همچنین میزان حساسیت اندیکاتور دارد.
2. خط D
خط D میانگین متحرک 3 دوره معاملاتی را نشان میدهد. اگر بخواهیم در خصوص اهمیت این دو خط مقایسهای داشته باشیم، معمولا تحلیلگران حرفهای برای خط D جایگاه بالاتری در نظر میگیرند. به همین دلیل عمده معاملهگران شرایط این خط را در تحلیل تکنیکال به دقت رصد میکنند. رابطه محاسبه خط D به شرح زیر است:
- H3: بالاترین قیمت 3 دوره معاملاتی اخیر
- L3: کمترین قیمت معامله شده در طی 3 دوره معاملاتی
بررسی مفهوم خطوط K و D
نکته مهمی که باید در آموزش اندیکاتور استوکاستیک اشاره کنیم، مفاهیمی است که پشت دو خط K و D وجود دارد. روابط ریاضی که امروزه با استفاده از نرمافزارهای پیشرفتهای که برای تحلیل تکنیکال وجود دارد، به صورت خودکار محاسبه میشود. وقتی به نمودار دو خط K و D نگاه کنید متوجه خواهید شد که سرعت حرکت و تغییر روندهای خط K بیشتر است. به همین جهت اصطلاحا به خط K، اندیکاتور استوکاستیک سریع و به خط D، اندیکاتور استوکاستیک کند یا آرام گفته میشود.
سیگنالهای این اندیکاتور زمانی صادر میشود که دو خط K و D با یکدیگر تقاطع داشته باشند. در واقع زمانی که این دو خط یکدیگر را قطع میکنند، سیگنال معکوس شدن روند قیمت سهم صادر میشود که باید توسط تحلیلگران تکنیکال مورد توجه قرار بگیرد.
دریافت سیگنال از اندیکاتور استوکاستیک (Stochastic)
استوکاستیک یک اندیکاتور از نوع اسیلاتور یا نوسانگر است. اما نکته مهم درباره این اندیکاتور وجود دارد که در ردیف اندیکاتورهای پیشرو قرار میگیرد. فرض مبدع این اندیکاتور بر یک اصل استوار است؛ در روند صعودی قیمت سهم تمایل دارد که به سمت بالاترین قیمت در یک دوره معاملاتی حرکت کند و بالعکس در روند نزولی قیمت سهم به سمت پایینترین قیمت در یک دوره معاملاتی نزدیک میشود.
نوسان این اندیکاتور بین دو عدد 0 و 100 رخ میدهد. محدوده تعادلی آن نیز بین 20 تا 80 قرار میگیرد. وقتی نمودار به زیر عدد 20 برسد، سهم وارد محدود اشباع فروش میشود. در نمودار اندیکاتور استوکاستیک دو خط K و D وجود دارد. در زمانی که هر دوی آنها زیر شاخص 20 قرار میگیرند و خط K از پایین به بالا خط D را قطع میکند، سیگنال خرید صادر میشود.
وقتی هر دو خط به بالای 80 برسند، سهم در استوکاستیک stochastic محدوده اشباع خرید قرار میگیرد. در زمانی که خط K از بالا به پایین خط D را قطع کند، سیگنال فروش سهم صادر خواهد شد. بار دیگر لازم است به این نکته اشاره کنیم که خط D در مقایسه با خط K ارزش و اهمیت بیشتری دارد و برای دریافت سیگنال خرید و فروش از آن استفاده میشود.
مفهوم واگرایی با استفاده از اندیکاتور استوکاستیک
نکته مهم دیگری که در آموزش اندیکاتور استوکاستیک باید اشاره کنیم، مربوط به تشخیص واگرایی در سهم است. هر چند که واگرایی با استفاده از این اندیکاتور در موارد معدودی رخ میدهد اما باید توجه داشته باشیم که در زمان وقوع این اتفاق سیگنالهای بسیار قوی صادر میشود. به طور کلی زمانی که روند نمودار قیمت دارایی با نمودار استوکاستیک در تضاد باشند، نکته مهمی که باید دریافت کنیم این است که روند قیمت در حال ضعیف شدن است و احتمالا باید در آینده نزدیک شاهد تغییر روند باشیم.
سؤالات متداول
1. اندیکاتور استوکاستیک توسط چه کسی ابداع شد؟
این اندیکاتور در پایان دهه 1950 کیلادی توسط فردی به نام لین که از چهرههای سرشناس علم تحلیل تکنیکال است، ابداع شد.
2. بهترین اندیکاتور برای ترکیب با استوکاستیک کدام است؟
نکته مهمی که در خصوص استفاده از اندیکاتورها در تحلیل تکنیکال وجود دارد این است که نباید صرفا به سیگنالهایی که از یک اندیکاتور صادر میشود، اعتماد کرد. بلکه باید دو یا سه اندیکاتور را که در حالت کلی مشترکات خوبی با هم دارند، در کنار یکدیگر مورد بررسی قرار داد تا نقاط ضعف یکدیگر را پوشش دهند. در همین راستا اندیکاتورهایی مانند اندیکاتور مکدی و اندیکاتور RSI بهترین گزینه برای ترکیب با استوکاستیک هستند.
کلام پایانی
در این مقاله به بررسی مهمترین نکات آموزش اندیکاتور استوکاستیک پرداختیم. آنچه در مقام آموزش درباره این اندیکاتور باید بدانید در همین حد و اندازه است. اما طبیعتا برای استفاده صحیح و اصولی از آن باید مثالهای آموزشی و تمرینهای عملی متعددی را بگذرانید.
استوکاستیک stochastic چیست | آموزش معامله گری و کار با اندیکاتور stochastic در ارز دیجیتال
استوکاستیک stochastic چیست ، اندیکاتور STOCHASTIC نخستین بار توسط جرج لین به دنیا معرفی شد.درحالت کلی استوکاستیک اسیلاتوری است که از حجم معاملات و سهم پیروی نمی کند بلکه به بررسی سرعت و جهت حرکت قیمت میپردازد.STOCHASTICدر دسته اسیلاتورهاست.همانطور که از اسم ان مشخص است اسیلاتورها برای سنجش نوسانات بازار در بازارهای مالی و در چارت نمودارهای مالی کاربرد بسیار حیاتی دارند.بسیاری از معامله گران ،معامله ی خود را تنها برحسب این اندیکاتور انجام میدهند.یعنی استراتژی های معاملاتی خود را بر اساس سیگنالهای این اندیکاتور پایه ریزی میکنند.اساس این اسیلاتور بر پایه ی همان Moving averageها است.دو منطقه ی مهم در این اندیکاتور،دو منطقه ی 80. 20 است.
نقاط اشباع خرید(OVER BOUGHT) و نقاط اشباع فروش(OVER SOLD) در استوکاستیک
منطقه ی 20 منطقه ی اشباع فروش است یعنی در این ناحیه فروشندگان انقد زیاد شدند که بازار از فروشنده اشباع شده است و از اینجا به بعد بازار تمایل دارند به سمت روند خرید پیش برود،بعدازاینکه بازار سطح 20 را لمس میکند و به سمت بالای سطح 20 حرکت میکندمعامله گران منتظر هستند که ببینند چه زمانی روند صعودی یا خرید ایجاد میشود که از انجا به بعد وارد بازار بشوند.منطقه ی 80 منطقه ی اشباع خریداران است یعنی خریداران زمانی که به این مرحله میرسند تمایلی به خرید بیشترندارند و بازار در این مرحله وارد فاز اصلاح میشود.در نمودار stochasticدو moving averageمشاهده میکنید،که یکی از انها قرمز و دیگری ابی است.این دو میانگین متحرک به صورت پیوسته با هم پیش میروند.سرعت میانگین متحرک ابی رنگ بیشتر از میانگین متحرک قرمز رنگ است.در یک جایی میانگین متحرک ابی،میانگین متحرک قرمز رنگ را قطع میکند این تقاطع مرحله ی فوق العاده مهمی برای معامله گرها است چون وقتی این تقاطع به وجود می اید ،بازار تمایل دارد خلاف جهت روند قبل از تقاطع پیش برود.
خط k%در اندیکاتور استوکستیک(stochastic)
خطk%اساسا یک مقیاس جهت بررسی اندازه نیروی حرکتی در نوسانگر است.این خط درصدی از تغییرات است که بین سطوح 0و 100 نوسان میکند، این خط از طریق فرمول زیر محاسبه میشود:
K% = (Current Close – Lowest Low)/(Highest High – Lowest Low) * 100
در فرمول فوق حرف C نشان دهنده آخرین قیمت و L14 کمترین قیمت برای ۱۴ دوره قبل میباشد و به همین ترتیب H14 به عنوان بالاترین قیمت برای ۱۴ روز گذشته میباشد.
خط D%در اندیکاتور استوکستیک(STOCHASTIC)
این خط از میانگین متحرک سه دوره ای خط K%به دست می اید.این خط نسبت به خط K%کندتر است.
این خط از طریق فرمول رو به رو اندازه گیزی میشود: (D% = 100 X (H3/L3
دانستن فرمولهای فوق ضروری نیست انچه حایز اهمیت است نقاط خرید و فروشی است که این اندیکاتور به ما میدهد،بعداز نقطه ی اشباع خرید باید منتظر تغییر روند به سمت نزولی بودن و بعداز نقطه ی اشباع استوکاستیک stochastic فروش باید منتظر تغییر روند به سمت صعودی بودن باشیم.
برای مثال در شکل بالا خط ابی رنگ ،K%است و خط قرمز رنگ D%است.مناطقی که از سطح 80 رد شده مناطق اشباع خرید ومناطقی که از 20 پایین تر است مناطق اشباع فروش است.
سیگنال های استوکاستیک(STOCHASTIC)
زمانی که هر دو خط زیر سطح 20 هستند و K%از پایین به بالا خطD%را قطع کند سیگنال خرید صادرخواهد شد که نشان دهنده ی افزایش خرید است.همانطور که در شکل بالا می بینید منطقه ای که با خط سبز رنگ مشخص شده است سیگنال خرید به ما داده است و خط ابی ،خط قرمز را به سمت بالا قطع کرده است.
زمانی که هردو خط بالای سطح80 هستند و خط K%از بالا به پایین D%را قطع کند در این حالت سیگنال فروش خواهیم داشت.همانطور که در شکل بالا میبینیم منطقه ای که با خط زرد مشخص شده است سیگنال فروش داده است و خط قرمز ،خط ابی را به سمت پایین قطع کرده است.
واگرایی در اندیکاتور استوکاستیک (STOCHASTIC)
یکی از کاربردهای این اندیکاتور بررسی روند با استفاده از واگرایی ها است.واگرایی ها در این اندیکاتور گرچه کم اتفاق می افتند اما به شدت واگرایی های قوی ای هستند.در صورت مشاهده احتمال تغییر روند به شدت زیاد است.
واگرایی چیست؟
به طور کلی زمانی ما میگوییم در این نمودار واگرایی رخ داده است که عدم هماهنگی بین نمودار قیمت و اندیکاتور مشاهده بشود و حرکت قیمت و اندیکاتور خلاف جهت یکدیگر استوکاستیک stochastic باشند.درحالت عادی وقتی نمودارقیمت سقف یا کفی میزند،اندیکاتور هم مثل ان عمل میکند ولی اگر نمودارقیمت سقف یا کف جدیدی بزندولی اندیکاتور نتواند بزند و بالعکس،واگرایی رخ داده است.
واگرایی به دو دسته معمولی و مخفی تقسیم بندی میشود.
واگرایی معمولی(regural divergence)
این نوع واگرایی در دسته ی سیگنالهای بازگشتی است و زمانی اتفاق میفتد که روند در حال ضعیف شدن است.
این واگرایی خود به دودسته مثبت و منفی تقسیم میشود:
واگرایی معمولی مثبت(RD+)
زمانی اتفاق می افتد که نمودار قیمت کفی پایین تر با کف قبلی میزند اما اندیکاتور کفی بالاتر از کف قبلی خود میسازد.این موضوع به این معنا است که روند نزولی قیمت ضعیف میشود.البته این ضعیف شدن بدین معنانیست که از همان نقطه صعودی میشود بلکه ممکن است این روند نزولی ضعیف شده تا مدت ها ادامه داشته باشد.
واگرایی معمولی منفی(RD-)
زمانی اتفاق میفتد که نمودار قیمت سقفی بالاتر با سقف قبلی میزند اما اندیکاتور سقفی پایین تراز سقف قبلی میزند.این موضوع به این معنا است که روند صعودی قیمت ضعیف میشود البته این ضعیف شدن بدین معنا نیست که از همان نقطه نزولی میشود بلکه ممکن است این روند صعودی ضعیف شده تا مدت ها ادامه داشته باشد.
واگرایی مخفی(hidden divergence)
این واگرایی در دسته سیگنال های ادامه دهنده است و زمانی اتفاق میفتد که روند در حال تقویت شدن است.معمولا زمانی اتفاق می افتد که قیمت در حال اصلاح خود باشد.این واگرایی خود به دودسته تقسیم میشود:
واگرایی مخفی مثبت(hd+)
زمانی اتفاق می افتد که نمودار قیمت کفی بالاتر از کف قبلی بزند ولی اندیکاتور کفی پایین تر از کف قبلی بزند،این نشان دهنده این است که خوشبختانه روند صعودی قیمت ادامه می یابد.
واگرایی مخفی منفی(hd-)
زمانی اتفاق می افتد که نمودار قیمت سقفی پایین تر از سقف قبلی بزند ولی اندیکاتور سقفی بالاتر از سقف قبلی بزند این نشان دهنده این است که روند نزولی شدن قیمت ادامه می یابد.
جمع بندی کلی واگرایی ها به شرح زیر است
واگرایی معمولی مثبت: قیمت(کف پایینتر) و اندیکاتور(کف بالاتر)
واگرایی معمولی منفی: قیمت(سقف بالاتر) و اندیکاتور(سقف پایینتر)
واگرایی مخفی مثبت: قیمت(کف بالاتر) و اندیکاتور(کف پایینتر)
واگرایی مخفی استوکاستیک stochastic منفی: قیمت(سقف پایینتر) و اندیکاتور(سقف بالاتر)
• در این اندیکاتور واگرایی مثبت زمانی است که قیمت نزولی است ولی روند اندیکاتور صعودی است.و واگرایی منفی زمانی است که قیمت صعودی است ولی روند اندیکاتور نزولی است.
• واگرایی ها وقتی قابل اطمینان تر است که در نقاط اشباع خرید و فروش دیده شود.
ممنون از اینکه تا پایان ” استوکاستیک stochastic چیست ” همراه ما بودید.
استوکاستیک (Stochastic Oscillator)
اسیلاتور استوکاستیک (به انگلیسی Stochastic Oscillator) با نام نوسانگر تصادفی نیز شناخته میشود.
استوکاستیک یک شاخص برای مومنتوم است که قیمت بسته شدن یک اوراق بهادار را با طیفی از قیمتهای آن در طول یک بازه زمانی معین مقایسه میکند.
حساسیت این نوسانگر به حرکات بازار را میتوان با تنظیم آن با بازه زمانی یا با گرفتن یک میانگین متحرک از نتیجه کاهش داد. از این نوسانگر با استفاده از مقادیر محدود صفر تا صد برای صدور سیگنالهای معاملاتی فروش بیش از حد (oversold) و خرید بیش از حد (overbought) استفاده میشود.
نکات کلیدی:
- استوکاستیک یک اندیکاتور تکنیکال مشهور برای ایجاد تشخیص نقاطی است که اوراق بهادار، در منطقه بیشخرید یا بیشفروش قرار دارد.
- این شاخص در دهه 50 میلادی ایجاد شد و هنوز تا به امروز مورد استفاده گسترده قرار دارد.
- نوسانگرهای تصادفی بیشتر نسبت به اندازه حرکت حساس هستند تا نسبت به قیمت مطلق.
فرمول استوکاستیک
C = آخرین قیمت بسته شدن
L14 = پایینترین قیمت در 14 روز معاملاتی
H14 = بالاترین قیمت معامله شده در طول همان بازه 14 روزه
%K = ارزش کنونی اسیلاتور استوکاستیک
%K گاهی تحت عنوان اندیکاتور استوکاستیک آهسته شناخته میشود. شاخص تصادفی “سریع” %D محسوب میشود که برابر است با میانگین متحرک %K در طول سه بازه زمانی.
نظریه کلی زیربنای این اندیکاتور این است که در روند رو به بالای بازار، قیمتها نزدیک به قیمت سقف بسته خواهند شد و در روند رو به پایین بازار، قیمتها نزدیک به قیمت کف بسته میشوند. سیگنالها هنگامی ایجاد میشوند که %K از یک میانگین متحرک سه دورهای که %D نامیده میشود عبور میکند.
استوکاستیک به شما چه میگوید؟
استوکاستیک وابسته به دامنه است، به این معنا که همواره بین صفر تا صد قرار دارد.
از این رو، این شاخص برای تشخیص وضعیتهای بیشخرید یا بیشفروش مناسب است. معمولا، وقتی استوکاستیک بالای 80 قرار گیرد، خرید بیش از حد و وقتی زیر 20 باشد فروش بیش از حد در نظر گرفته میشوند.
با این حال، این ارقام همیشه نشان دهنده معکوس شدن قریب الوقوع روندها نیستند. روندهای بسیار شدید میتوانند در وضعیتهای خرید یا فروش بیش از حد به مدت طولانیتر دوام آورند. در عوض، معاملهگران باید مراقب تغییرات استوکاستیک باشند تا بتوانند دید بهتری نسبت به تغییرات آینده روندها داشته باشند.
استوکاستیک معمولا شامل دو خط میشود: یک خط نمایانگر ارزش واقعی نوسانگر در زمان هر معامله، و خط دیگر نمایانگر میانگین متحرک ساده سه روزه آن است.
از آنجا که فرض میشود قیمت تابع مومنتوم است، تقاطع این دو خط، یک سیگنال برای روند معکوسی است که به زودی روی خواهد داد. زیرا این تقاطع نمایانگر تغییری بزرگ در مومنتوم روزانه است.
واگرایی بین استوکاستیک و حرکت قیمت در بازار نیز به عنوان یک سیگنال معکوسشدن روند در نظر گرفته میشود. به عنوان مثال، هنگامی که روند خرسی (افت قیمتها) به پایینترین حد جدید خود میرسد اما نوسانگر یک قیمت پایین بالاتر را نشان میدهد میتوان به این نتیجه رسید که از مومنتوم خرسها کاسته شده و یک روند معکوس گاوی (رشد قیمتها) در حال شکوفایی است.
استوکاستیک در پایان دهه 50 میلادی و توسط جورج لِین (George Lane) ابداع شد.
طبق طرحریزی لین، استوکاستیک موقعیت قیمت بستهشدن یک سهم را در رابطه با دامنه بالا و پایین قیمت آن سهم در طول یک بازه زمانی، که معمولا 14 روزه است، نشان میدهد.
در طول چندین مصاحبه، لین گفت که استوکاستیک، قیمت یا حجم یا دیگر موارد مشابه را دنبال نمیکند. او تاکید کرد که این نوسانگر در پی سرعت یا اندازه حرکت قیمت است.
لین همچنین در مصاحبههای خود اعلام کرد که به عنوان یک اصل، مومنتوم یا سرعت قیمت یک سهم پیش از اینکه قیمت خود را تغییر دهد تغییر میکند.
از این رو، میتوان هنگامی که استوکاستیک واگراییهای خرسی یا گاوی را نشان میدهد از آن برای پیشبینی معکوسشدن روند استفاده کرد. این سیگنال اولین و احتمالا مهمترین سیگنال معاملاتی است که توسط لین تعریف شد.
مثال محاسبه استوکاستیک
نوسانگر تصادفی در اغلب ابزارهای رسم نمودار و نرمافزارهای تحلیل تکنیکال وجود دارد و به راحتی میتوان آن را به کار گرفت.
بازه زمانی استاندارد استفاده شده در استوکاستیک، 14 روزه است. با این حال، میتوان این بازه را با نیازهای تحلیلی خاص تنظیم کرد.
نوسانگر تصادفی از کم کردن قیمت پایین دوره از قیمت بسته شدن کنونی تقسیم بر دامنه کلی دوره و ضرب آن در 100 به دست میآید. به عنوان مثال، اگر فرض بگیریم قیمت بالای یک دوره 14 استوکاستیک stochastic روزه 1500 تومان است و قیمت پایین 1250 تومان و قیمت بسته کنونی 1450 تومان باشد، مقدار کنونی استوکاستیک چنین میشود:
با مقایسه قیمت کنونی با دامنه قیمت در طول یک دوره زمانی، نوسانگر تصادفی نشان دهنده یکنواختیای است که منجر به بسته شدن قیمت نزدیک به قیمت پایین یا بالای اخیر خود میشود. رقم 80 در استوکاستیک نشان میدهد که دارایی در آستانه بیشخرید قرار دارد.
در تصویر زیر، استوکاستیک روی نمودار سهام ایران خودرو اعمال شده است:
تفاوت بین شاخص قدرت نسبی (RSI) و استوکاستیک
اندیکاتور شاخص قدرت نسبی (RSI) و استوکاستیک هر دو نوسانگرهای اندازه حرکت قیمت هستند که به شکل گسترده در تحلیلهای تکنیکال به کار میروند.
با اینکه هر دو آنها اغلب در کنار هم استفاده میشوند، هر کدام نظریهها و روشهای متفاوتی دارند. نوسانگر تصادفی بر این فرض استوار است که قیمتهای بسته شدن باید نزدیک به جهتی یکسان با روند کنونی بسته شود. با این حال، شاخص قدرت نسبی میزان خرید و فروش بیش از حد را با اندازه گیری شتاب حرکت قیمتها دنبال میکند.
به عبارت دیگر، شاخص قدرت نسبی یا RSI برای اندازهگیری سرعت حرکت قیمتها طرح ریزی شد در حالیکه فرمول استوکاستیک در رنجهای معاملاتی یکنواخت بهترین عملکرد خود را دارد.
در کل، شاخص قدرت نسبی در طول بازارهای دارای روند مناسب است و استوکاستیک بیشتر در بازارهای خنثی (بدون روند بزرگ).
محدودیتهای نوسانگر تصادفی
محدودیت اول نوسانگر تصادفی این است که گاهی میتواند سیگنال اشتباه تولید کند. این اتفاق هنگامی رخ میدهد که یک سیگنال معاملاتی توسط این شاخص تولید شده اما قیمت روند خود را ادامه نمیدهد و معامله با شکست روبرو میشود.
در زمانی که بازار پرنوسان است، این مسئله میتواند به طور مداوم اتفاق افتد. یک راهحل برای این مشکل مشخص کردن روند قیمت به عنوان یک فیلتر است، به این صورت که سیگنال فقط زمانی در نظر گرفته شود که همراستا با روند قیمت است.
این اصطلاح در واژهنامه جامع بورسینس منتشر شده است.سایر اصطلاحات و واژههای اقتصادی و مالی را ببینید .
قصد شروع سرمایهگذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاریها انجام دهید:
برای سرمایهگذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود:
دیدگاه شما