شاخص بورس چیست؟ معرفی انواع آن و کاربرد هر شاخص بورس
چرا آشنایی با شاخص بورس مهم است؟ مهم ترین شاخص های بورس کدامند؟ ما در این مطلب به مفهوم شاخص بورس پرداخته مهمترین شاخص ها را معرفی و کاربرد هر یک را بیان می کنیم.
آیا می‌دانید شاخص در بورس چیست؟ آیا درباره انواع شاخص بورس اطلاعات کافی دارید؟
در چند سال اخیر مردم ایران بیش از پیش با مفهوم بورس آشنا شده‌اند و بسیاری به سرمایه‌گذاری در آن روی آورده‌اند. اما برخی از این سرمایه‌گذاران حتی به درستی نمی‌دانند که شاخص بورس چیست؟ به همین دلیل، آشنایی با اصطلاحات و مفاهیم کاربردی در بورس اهمیت بیشتری پیدا کرده است. شاخص بورس یکی از همین مفاهیم به شمار می‌آید که داشتن شناخت و درک درست از آن، لازمه رشد و سودآوری است.
شاخص‌های متعددی در بورس وجود دارند که هر یک از آنها با بررسی بازار بورس از زاویه‌ای متفاوت، به پیش‌بینی وضعیت بازار و قیمت سهام توسط سهامداران کمک میکنند. به این ترتیب، تمام سهامداران برای معامله در بازار نیاز دارند که ابتدا به بررسی قیمت سهام و روند احتمالی شاخص‌ها بپردازند و بعد تصمیم به خرید و فروش یا نگه داشتن اوراق بهادار خود کنند. در ادامه به بررسی بیشتر مفهوم و انواع شاخص بورس (Index) می‌پردازیم و شما با مطالعه این مطلب به صورت کامل متوجه خواهید شد که شاخص بورس چیست؟
برای کسب اطلاعات کامل در مورد خرید و فروش سهام در بازار فرابورس کلیک کنید.
شاخص بورس چیست؟
برای اینکه بدانید معنی شاخص بورس چیست و با کاربرد شاخص بورس آشنا شوید، ابتدا لازم است با مفهومی به نام «بورس» آشنا شده باشید. بورس در واقع به بازاری گفته می‌شود که اوراق بهادار و سهام در آن مبادله می‌شود. تا پیش از دخالت تکنولوژی در بازار بورس، سهام شرکتها به صورت اوراق بهادار به سهامداران داده می‌شد و این اوراق به ازای پول، میان خریداران و فروشندگان رد و بدل می‌شدند. امروزه اوراق بهادار شکل کاغذی خود را از دست داده‌اند و تقریباً تمامی مبادله‌ها به صورت الکترونیکی و آنلاین انجام می‌شوند. در این بازار الکترونیکی شاخص‌های متعددی وجود دارند که وضعیت بازار را از جهات مختلف مورد بررسی قرار می‌دهند و رشد و نزول قیمت سهام بخش‌های مختلف را به اطلاع سهامداران می‌رسانند.
شاخص بورس در واقع عددی است که میانگین قیمت سهام شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ شرکتهای ثبت شده در بازار بورس و میزان رشد یا افت آنها را محاسبه کرده و به سهامداران نشان میدهد.
انواع مختلفی از شاخص های بورس را داریم که مهمترین آنها شامل شاخص کل بورس، شاخص قیمت، شاخص آزاد شناور، شاخص بازار اول و دوم، شاخص 50 شرکت برتر، شاخص 30 شرکت بزرگ، شاخص صنعتی و شاخص واسطه‌گری‌های مالی هستند.
برای آنکه بهتر بدانید شاخص بورس چیست بهتر با انواع آن آشنا شوید. انواع بورس به دو صورت وزنی یا بدون وزن مورد بررسی قرار می‌گیرند.
شاخص وزنی در واقع به شاخص‌هایی گفته می‌شود که حجم، سرمایه اولیه و تعداد سهام شناور شرکتها در تعیین آنها مؤثر باشند. یعنی هرچه شرکت بزرگتر بوده و سرمایه بیشتری را به بازار بورس وارد کرده باشد، سهم بزرگ‌تری در تعیین شاخص بورس خواهد داشت.
این در حالی است که در شاخص‌های بدون وزن، سهم همه شرکتها در تعیین شاخص بورس یکسان است و کاهش یا افزایش قیمت سهام هر یک از شرکتها به یک میزان در نزول یا صعود شاخص بورس تأثیر می‌گذارد.
بررسی این نوع شاخص‌ها به سهامداران می‌فهماند که بازدهی بیشتر و تمایل بازار به سمت شرکتهای بزرگ است یا صنایع و شرکتهای کوچک.
بیشتر بخوانید: انواع روش های سرمایه گذاری در بورس
معرفی انواع شاخص های بورس و کاربرد هرکدام
اکنون که می‌دانید شاخص بورس چیست، نیاز است با انواع شاخص بورس و کاربرد آنها آشنا شوید. شاخ های متعددی در بورس وجود دارند، اما 8 شاخص اصلی در بازار بورس ایران به چشم می‌خورند که شناخت آنها برای سهامداران از اهمیت بالایی برخوردار است. هر یک از این شاخص‌ها از طریق فرمول مخصوص خود به دست می‌آیند. 8 شاخص اصلی شامل موارد زیر هستند:
شاخص کل بورس چیست (شاخص قیمت و بازده نقدی)
اگر با بازار بورس اوراق بهادار و کاربرد شاخص بورس کمی آشنا شده باشد، حتماً اصطلاحی به نام شاخص کل (Index) را شنیده‌اید. آشنایی با مفهوم شاخص کل دریچه‌ای برای پاسخ به پرسش شاخص بورس چیست، است. این شاخص ورد زبان تمام سرمایه‌گذاران و فعالان بازار بورس است که این امر اهمیت بالای شاخص کل را نشان میدهد.
شاخص کل در واقع به میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران بازار بورس گفته می‌شود . بازدهی سهامداران از قیمت سهام و سود سالانه‌ای که سرمایه‌گذاران از شرکتها دریافت میکنند تشکیل شده است. برای درک بهتر این مفهوم، تصور کنید شما یک سهام را به قیمت 400 تومان خریده‌اید و بعد از یک سال قیمت این سهام به 1000 تومان می‌رسد. در این میان، شما 100 تومان نیز به عنوان سود سالیانه از شرکت دریافت می‌کنید. در این صورت، بازدهی سرمایه‌گذاری شما 700 تومان است.
حال این موضوع را در ابعاد بزرگتر تصور کنید. شاخص کل قیمت سهام تمام شرکتهای ثبت شده در بازار بورس و میزان سوددهی سالانه آنها را محاسبه کرده و میانگین آنها را از طریق فرمولی مخصوص به دست می‌آورد. در این میان، شرکتهای بزرگتر نقش تعیین‌کننده‌تری نسبت به صنایع و شرکتهای کوچکتر در شاخص کل دارند. بنابراین شاخص کل را می‌توان یک شاخص وزنی به شمار آورد. چیزی که در شاخص کل اهمیت دارد، عدد مشخص شده برای آن نیست. سرمایه‌گذاران در هنگام بررسی شاخص کل باید به میزان و نحوه تغییرات آن اهمیت دهند. حتما تاکنون به خوبی متوجه شده‌اید که شاخص بورس چیست.
شاخص قیمت (TEDPIX)
شاخص قیمت، روند تغییر عمومی قیمت سهام تمام شرکتها و صنایع حاضر در بازار بورس را بررسی می‌کند. در واقع اگر میزان سوددهی سالیانه شرکتها را از فرمول محاسبه شاخص کل حذف کنید، شاخص قیمت به دست می‌آید. در شاخص قیمت میزان سوددهی سالانه شرکتها اهمیت ندارد، بلکه تغییر قیمت سهام آنها است که مهم است.
از آنجایی که حجم سهام و سرمایه شرکتهای بزرگ در بازار بورس بیشتر است، سهم بیشتری نیز در تعیین شاخص قیمت دارند و شاخص قیمت را به یک شاخص وزنی تبدیل میکنند. البته شاخص قیمت دیگری به نام شاخص قیمت هم وزن نیز داریم که سهم شرکتهای کوچک و بزرگ را به یک میزان محاسبه کرده و تغییر قیمت سهام آنها را به یک میزان در نوسانات شاخص تأثیر میدهد . اگر مفهوم شاخص قیمت را فهمیده باشید تا حدود زیادی پاسخ پرسش شاخص بورس چیست را نیز متوجه شده‌اید.
شاخص بازار اول و دوم
شرکتهای حاضر در بازار بورس را می‌توان به دو گروه عمده تقسیم کرد. گروه شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ اول شرکت‌هایی را شامل می‌شود که بیشترین میزان سرمایه و سودآوری، تعداد سهامداران و سهام و شاخص آزاد شناور را داشته باشند. گروه دوم را سایر شرکتهای عضو بورس تشکیل می‌دهند. این شاخص به نوعی تفکیک‌کننده شرکتهای بزرگ و کوچک از یکدیگر است. بنابراین با مقایسه سرعت تغییر شاخص این دو گروه با یکدیگر می‌توان متوجه شد سرمایه‌گذاری در گروه اول سودآوری سریع‌تری دارد یا گروه دوم.
شاخص آزاد شناور (TEFIX)
سهامداران را می‌توان به دو گروه عمده تقسیم کرد. گروه اول از سهامداران حقیقی تشکیل شده‌اند که در بازار بورس فعال هستند و گروه دوم از افراد حقوقی یا شرکت‌هایی تشکیل شده‌اند که در این بازار به معامله می‌پردازند.
معمولاً میزان سرمایه وارد شده به شرکتها از جانب گروه دوم بیشتر است و میزان و تعداد بیشتری از سهام شرکتها به این دسته سهامداران تعلق دارد. اما گروه اول یا سهامداران حقیقی سهام خود را مرتباً خرید و فروش میکنند. سهامی که در دست سهامداران حقیقی قرار دارد، به عنوان سهام شناور آزاد شناخته می‌شود. ارزش میانگین سهام گروه دوم را شاخص آزاد شناور می‌گویند. معمولاً گروه اول به شرکت‌هایی که حضور پررنگ‌تری از گروه دوم را تجربه میکنند و شاخص آزاد شناور بالاتری دارند، علاقه بیشتری نشان می‌دهند.
شاخص 50 شرکت برتر
برای آنکه بدانید شاخص بورس چیست باید حتما از مفهوم شاخص 50 شرکت برتر اطلاع داشته باشید. در پایان هر دور سه ماهه، فهرستی از 50 شرکت برتر در بازار بورس ایجاد می‌شود که سهام آنها نسبت به سایر شرکتهای عضو بازار بورس اوراق بهادار قابلیت نقدشوندگی بیشتری دارند.
میانگین ارزش سهام این شرکتها را با «شاخص 50 شرکت برتر» مشخص میکنند. شاخص آزاد شناور این شرکتها بالا است و روزانه تعداد بسیار زیادی از سهام آنها میان سهامداران معامله می‌شوند. سهام این شرکتها همواره خریدار دارند و هر زمان که بخواهید می‌توانید سرمایه خود را به ازای بهترین قیمت خارج کنید.
شاخص 30 شرکت بزرگ
همان طور که از نام شاخص معلوم است، هر سه ماه یک بار 30 شرکت بزرگ که ارزش بازار آنها در صدر لیست شرکتهای عضو بازار بورس اوراق بهادار قرار دارد را مشخص میکنند و تغییرات ارزش سهام آنها را به عنوان «شاخص 30 شرکت بزرگ» نمایش می‌دهند. در حالی که این 30 شرکت تنها کمتر از 10 درصد از تعداد تمام شرکت های بازار بورس را تشکیل داده‌اند، بیش از 70 درصد از ارزش بورس تهران به همین شرکتها تعلق دارد. به این ترتیب، به راحتی می‌توان تأثیر قابل توجه آنها بر تغییر شاخص کل و شاخص قیمت را درک کرد.
شاخص صنعت چیست
شرکتهای صنعتی شامل شرکتهای بخش تولید از جمله خودروسازی، پتروشیمی، مخابرات، فلزات، ساختمان و . هستند که قیمت سهام آنها به صورت جداگانه نسبت به سایر بخش‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. شاخص صنعت، یک سطح عمومی از ارزش سهام شرکتهای صنعتی را به اطلاع سرمایه‌گذاران و سهامداران می‌رساند. البته تمام صنعت‌های زیر مجموعه شاخص مخصوص به خود را نیز دارند. برای مثال، شاخص صنعت خودرو یا محصولات شیمیایی را می‌توان به صورت جداگانه بررسی کرد.
شاخص واسطه‌گری‌های مالی
قیمت و ارزش سهام شرکتهای فعال در زمینه واسطه‌گری مالی مانند هلدینگ‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و لیزینگ‌ها به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد و به عنوان « شاخص واسطه‌گری‌های مالی » شناخته می‌شود.
اکنون شما به عنوان یک فرد فعال در بازار بورس می‌دانید که شاخص در بورس چیست و با انواع و کاربرد شاخص بورس آشنایی پیدا کرده‌اید. فعالان و سرمایه‌گذاران بازار بورس با توجه به تغییرات شاخص‌های مختلف اقدام به پر کردن سبد خود و خرید و فروش سهام شرکتهای مختلف میکنند. این شاخص‌ها به سهامداران کمک می‌کند از آینده ارزش سهام خود مطلع شوند و سرمایه‌گذاری را به صورت منطقی انجام دهند. در واقع کاربرد شاخص بورس، در استفاده از آن به منظور ارزیابی و قیاس چند متغیر و پدیده است. با بررسی و مقایسه انواع شاخص بورس می‌توان به درستی فهمید که شاخص بورس چیست و بر آینده بازار اشراف نسبی پیدا کرد. لازم به ذکر است که آنچه در این میان اهمیت دارد، منفی یا مثبت بودن شاخص‌ها نیست، بلکه میزان و نحوه تغییرات است که اهمیت دارد.
به عنوان مثال، ممکن است شاخص کل در هر صورت مثبت باشد، اما رقم آن نسبت به ماه‌های گذشته کاهش پیدا کرده باشد. همچنین ممکن است شاخص کل به دلیل کاهش ارزش سهام چند شرکت کاهش پیدا کند، اما شاخص صنعت با افزایش همراه بوده و سرمایه شما در منطقه امن قرار گرفته باشد. بنابراین بررسی رفتار شاخص‌های مختلف و مقایسه آنها با یکدیگر می‌تواند پاسخ درست را برای شما ایجاد کند.
تفاوت شاخص کل و شاخص هم وزن چیست؟
شاخص کل یا شاخص هم وزن از انواع شاخص‌هایی است که سرمایه‌گذاران برای بررسی رفتار بازار از آنها استفاده میکنند. اما گاهی این سوال برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌شود که از کدام شاخص برای بررسی و تحلیل بازار استفاده کنند. حتما در اخبار روزانه در مورد شاخص کل شنیده‌اید که می‌گویند شاخص کل امروز 10000 واحد افزایش یافت یا شاخص 15000 واحد افزایش یافت. این شاخص‌ها به عنوان معیار بررسی و ارزیابی دماسنج اقتصادی کشور استفاده می‌شوند اما بهتر است توضیح دهیم که وقتی گفته می‌شود شاخص کل 10000 واحد افزایش یافته، یعنی شما سود کرده‌اید و اگر گفته می‌شود شاخص 30000 واحد کاهش یافته است شما زیان کرده‌اید یا خیر. در این مقاله قصد داریم در خصوص این موضوع مهم صحبت کنیم و ضمن تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن بگوییم که سرمایه‌گذاران در شرایط مختلف بازار از کدام شاخص استفاده کنند. پس تا انتهای این مقاله با من همراه باشید که قرار است محتوای خوبی را آموزش ببینید.
تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن
به طور کلی شاخص بورس مفهومی است که بر اساس آن می‌توان یک سنجش و ارزیابی را در خصوص موضوعی خاص انجام داد. شاخص‌ها به منزله معیارهایی هستند که به وسیله آنها می‌توان کمیت، کیفیت و… را اندازه‌گیری کرد. در بازار سرمایه هم شاخص‌ها معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها می‌توانیم وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه‌های مختلف ارزیابی و حتی روند آینده بورس را نیز پیش‌بینی کنیم. شاخص‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام وضعیت بازار را از جنبه خاصی نشان می‌دهند. به همین دلیل کسب دانش در خصوص شاخص‌ها اهمیت زیادی نزد سرمایه‌گذاران دارد.
شاخص کل:
شاخصی که در رادیو و تلویزیون درباره آن می‌شنوید شاخص کل است. تغییرات روزانه این شاخص بیان‌کننده وضعیت کلی بازار سرمایه است. این شاخص به عنوان معیاری برای اندازه‌گیری میانگین بازده سرمایه گذاران در بورس است. به عنوان مثال اگر قیمت سهمی در ابتدای سال 1000 تومان باشد و در انتهای سال به 2000 تومان برسد و در مجموع هم سود نقدی 200 تومانی تقسیم کند بازدهی سهم در طی یک سال 120 درصد است. این رویه برای شاخص کل هم وجود دارد یعنی اگر شاخص کل در ابتدای سال در سطح 1500000 واحد و در پایان سال به 2100000 واحد برسد نشان دهنده این است که میانگین بازده بورس از محل افزایش قیمت‌ها و تقسیم سود نقدی در انتهای سال 40 درصد بوده است. در شاخص کل به ارزش شرکتها وزن بیشتری داده می‌شود و به همین دلیل شرکتهای با ارزش بازار بالاتر تاثیر بیشتری بر شاخص کل دارند. به این شاخص (TEDPIX) هم می‌گویند. شکل زیر تغییرات شاخص کل را در تاریخ 26 آذر 1399 نشان میدهد. شکل زیر نشان میدهد که شاخص در روز 26 آذر با کاهش 14868 واحدی به عدد 1413455 واحد رسیده است. حال زمانی که اخبار می‌گوید شاخص کل 14000 واحد کاهش داشته منظور این است که این کاهش نسبت به روز گذشته است.
برای دسترسی میزان تغییر شاخص و تحلیل آن و کلی اتفاقات دیگر کافی است ربات تابلو خوانی در بورس را در تلگرام نصب کنید. برای دریافت این ربات به صورت رایگان و آموزش بیشتر مقاله ربات تابلو خوانی در بورس را مطالعه کنید.
شاخص هم وزن:
در بخش قبل گفتیم که هر چه شرکتها بزرگ تر و دارای ارزش بازار بالاتری باشند تاثیر بیشتری بر شاخص کل دارند اما در شاخص هم وزن قضیه فرق می‌کند و به ارزش شرکتها توجهی نمی‌شود و تاثیر شرکتها و اثرات آن بر شاخص کل یکسان در نظر گرفته می‌شود. فرض کنید که یک روز شاخص کل به اندازه 5000 واحد مثبت ولی شاخص هم وزن به اندازه 1000 واحد منفی باشد. تفسیر اینگونه است که در روز جاری چند شرکت بزرگتر خوب معامله شده‌اند و تغییرات آنها شاخص کل را مثبت کرده است ولی از آنجا که شاخص هم وزن منفی است نشان میدهد که کلیت بازار جالب نیست و بسیاری از شرکتها منفی معامله می‌شوند.به عنوان مثال، در شکل زیر شاخص هم وزن در تاریخ 26 اذر با کاهش 3888 واحدی نسبت به روز گذشته به عدد 369630 واحد رسیده است.
به عنوان مثال پتروشیمی خلیج فارس یک شرکت با سرمایه بالا و ارزش بازار بالاست ولی شرکت قطعه سازی کمک فنر ایندامین یک شرکت کوچک با ارزش بازار پایین است. فرض کنید که شرکت فارس در -2 درصد معامله و نماد خکمک هم +3 درصد معامله شود. در این حالت شاخص کل عدد منفی را نشان میدهد چرا که فارس اثرات به مراتب بیشتری نسبت به خکمک بر روی شاخص دارد و به همین جهت شاخص منفی می‌شود. جهت کسب اطلاعت بیشتر در این خصوص، مقاله “ راهنمای کامل آشنایی با شاخص های بورس ” را مطالعه کنید.
از شاخص کل استفاده کنیم یا شاخص هم وزن؟
برای بررسی شاخص کل یا شاخص هم وزن نیاز به درک کلی بازار داریم و بسته به شرایط مختلف از تحلیل شاخص کل یا شاخص هم وزن استفاده می‌کنیم. معمولا سرمایه‌گذاران برای تحلیل تکنیکال از شاخص کل استفاده میکنند و کمتر شاخص هم وزن را معیار تحلیلی خود قرار می‌دهند. این خرد جمعی در تحلیل شاخص کل موجب شده که تحلیل‌ها بر روی شاخص کل بهتر جواب دهند و نقاط حمایت و مقاومتی که برای شاخص کل مطرح می‌شود در بین عموم اهمیت دارد. رفته رفته سرمایه گذاران باید شاخص هم وزن را نیز تحلیل کنند چرا که ارزیابی و تحلیل شاخص هم وزن اطلاعات بیشتر و مهم تری را در اختیار سرمایه گذاران برای تحلیل قرار میدهد و حال و روز بازار را بهتر نشان میدهد.
در بررسی و توضیح شاخص گفتیم که شرکتهای دارای ارزش بازار بالاتر تاثیر بیشتری بر شاخص می‌گذارند. خب پس بهتر است بگوییم زمانی که شاخص کل مثبت ولی شاخص هم وزن منفی است یعنی شرکتهای کوچکتر منفی معامله شده‌اند و اوضاع بازار آنچنان خوب نیست چرا که بیشتر شرکتهای بازار را سهام شرکتهای کوچک و متوسط تشکیل داده‌اند. مثبت بودن شاخص کل می‌تواند به دلیل مثبت معامله شدن چند شرکت بزرگتر باشد ولی در کلیت بازار که شامل صنایع با شرکتهای کوچک است اتفاقات خاصی را شاهد نیستیم و این یعنی جو بازار انچنان مناسب سرمایه‌گذاری نیست اما نمی توان گفت بر روی تک سهم‌های خاص نباید سرمایه‌گذاری کرد.
تاثیر کد به کد کردن سهام بر روی شاخص کل
در مورد کد به کد کردن سهام حتما شنیده‌اید. گاهی اوقات مشاهده می‌کنید که بازار منفی شده ولی شاخص کل مثبت است. به دنبال دلیل آن هستید که چه اتفاقی افتاده و به چه دلیل شاخص کل مثبت است. به ناگاه خبری در بازار می‌پیچد که در فلان سهم بزرگ بازار کد به کد اتفاق افتاده است و همین موضوع موجب بالا رفتن شاخص کل شده است که این در واقع به نوعی دستکاری در بازار سرمایه به حساب می‌آید و به هیچ عنوان معیار مثبت بودن بازار نیست و در این شرایط سرمایه‌گذاری توصیه نمی‌شود.
پس حتما به خاطر داشته باشید که برای بررسی بازار به طور همزمان باید شاخص کل و شاخص هم وزن را بررسی کنید و در بررسی شاخص کل هم ببینید که چه شرکت هایی و به چه میزان تاثیرگذار بوده‌اند. بررسی این موضوع می‌تواند دید خوبی برای سرمایه‌گذاری در اختیار شما قرار دهد. اگر قرار است بازار را به دید سرمایه‌گذاری بررسی کنید حتما به شاخص هم وزن توجه کنید چرا که به دلیل یکسان کردن وزن شرکت ها، وضعیت بازار را بهتر نشان میدهد و به سادگی قادر به درک این موضوع هستید که آیا کلیت بازار مناسب است یا خیر. برخی از سرمایه گذاران با دیدن مثبت های پی در پی شاخص کل و یا شنیدن مثبت بودن شاخص کل در رسانه ها فکر میکنند بازار اوضاع مناسبی برای سرمایه گذاری دارد در صورتی که اینطور نیست و ممکن است معاملات خاص در برخی از نمادها، بازار را مثبت کرده است در صورتی که شاخص هم وزن وضعیت دیگری را نشان می دهد و می گوید بازار هنوز مناسب سرمایه گذاری نیست.
آشنایی با مفهوم شاخص در بورس و انواع آن
سرمایه‌گذاری در تمام بازارهای مالی به ویژه بازار بورس، نیازمند یک معیار برای ارزیابی عملکرد می‌باشد. بسیار اهمیت دارد که سنجش بازارها توسط معیارهای استاندارد انجام شود. از معیارهای بسیار مهم که به کمک آنها می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را در ابعاد مختلف بررسی کرد، می‌توان به شاخص‌های بورسی اشاره کرد. تحلیل‌گران بازار سرمایه که بر اساس تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال، تابلوخوانی یا ترکیبی از این روش‌ها فعالیت میکنند، به کمک این شاخص‌ها می‌توانند روند قیمت‌ها و وضعیت شرکتهای بورسی را به‌راحتی و با دقت بیشتری ارزیابی کنند. برای آشنایی بیشتر با مفهوم شاخص در بورس و کاربرد و انواع آن، با ادامه‌ی این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ همراه باشید.
تعریف شاخص در بورس
شاخص در لغت به معنای نماگر یا نشانگر و در حالت کلی عددی است که با استفاده از آن می‌توان تغییرات ایجاد شده در یک یا چند متغیر را در بازه‌های زمانی مشخص مشاهده نمود. در بازار سرمایه هم شاخص یا INDEX، معیاری است که به واسطه‌ی آن خیلی سریع و راحت می‌توان فهمید که بازار به صورت کلی در چه وضعیتی به سر می‌برد. به زبان ساده‌تر، شاخص در بورس در واقع، نمونه‌ای از سهام مبادله شده در بورس است که اطلاعات کلی در رابطه با بازار را در اختیار افراد قرار میدهد. دقت داشته باشید که برای بررسی کلی بازار می‌توان از شاخص بورس استفاده کرد اما برای بررسی عملکرد یک یا چند سهم باید وضعیت هر یک را جداگانه مورد بررسی قرار داد. زمانی‌که گفته می‌شود مثلاً بازار ۱۰۰ واحد سود کرده است، منظور از بازار یک شاخص می‌باشد.
مهمترین شاخص‌های بورسی
شاخص در بورس با توجه به معاملات روزانه، تغییر می‌کند و عوامل متعددی همچون قیمت، بازارها، حجم معاملات و …، بر مقدار آن اثرگذار است. اما به دلیل گستردگی عوامل موثر بر شاخص، شاخص‌های بورسی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هرکدام از آنها موارد متفاوتی را به سهامداران نشان می‌دهند. سرمایه‌گذاران می‌توانند بر اساس هدفی که دارند از این شاخص‌ها برای سنجش سرمایه‌گذاری خود استفاده نمایند. در ادامه به معرفی و بررسی مهمترین شاخص‌های موجود در بازار خواهیم پرداخت.
۱. شاخص کل (هم‌وزن) از انواع شاخص در بورس
شاخص کل (هم‌وزن) از انواع شاخص در بورس
از آنجایی‌که تاثیرگذاری شرکتها با سرمایه‌ی بزرگتر بر شاخص کل بیشتر است، فعالان بازار آن را معیار مناسبی برای تعیین عملکرد بازار نمی‌دانند. در محاسبه‌ی شاخص هم وزن که از انواع شاخص در بورس می‌باشد، از تعداد سهام شرکتها استفاده نمی‌شود. به همین منظور شاخص هم‌وزن معیار مناسب‌تری برای تعیین عملکرد تمامی شرکتهای حاضر در بورس به‌دست میدهد. در شاخص کل هم‌وزن، شرکتهای پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه‌ی شاخص کل سهیم هستند؛ یعنی نوسان شرکتهای کوچک درست به اندازه نوسان شرکتهای بزرگ بررسی و محاسبه خواهد شد. برای مثال هنگامی که شاخص کل بورس مثبت باشد اما شاخص هم‌وزن منفی باشد و کاهش یافته باشد بدین معنی است که تنها چند شرکت بزرگ در بازار با افزایش قیمت همراه بودند و اغلب سهام بازار دارای قیمت منفی هستند.
۲. شاخص کل TEDPIX
شاخص کل TEDPIX
شاخص کل TEDPIX (Tehran Exchange Price Index)، شاخص بازدهی یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی است و از پرکاربردترین شاخص‌ها در بین فعالان بازار سرمایه می‌باشد. درواقع، این شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان شاخص بورس تهران صحبت می‌شود. شاخص کل TEDPIX، بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است. به بیان دیگر تغییرات شاخص کل، بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است. نکته‌ای که در خصوص این نوع از شاخص کل باید در نظر داشت آن است که افزایش یا کاهش عدد شاخص کل به معنای سود یا زیان تمام شرکتهای فعال در بازار سرمایه نیست چرا که این شاخص بیانگر میانگین بازدهی کل شرکت‌هاست و ممکن است در این میان شرکتی سود و شرکت دیگر ضرر کرده باشد.
نکته: وضعیت شرکتهای بزرگ فعال در بورس، اثر بسیاری بر روی شاخص کل دارد و می‌تواند آن را تحت تاثیر مستقیم خود قرار دهد؛ بنابراین هر چه شرکتها بزرگتر باشند و سرمایه‌ی بیشتری داشته باشند، تاثیر بیشتری بر روی این نوع از شاخص در بورس خواهند داشت. به‌عنوان مثال تاثیرگذاری تغییرات قیمت شرکتهای بزرگی همانند فولاد مبارکه و صنایع پتروشيمی خليج فارس خیلی بیشتر از تاثیرگذاری شرکتهای کوچکی مانند قند هکمتان یا سیمان خاش بر شاخص کل است.
۳. شاخص قیمت ( هم‌وزن)
شاخص قیمت (هم‌وزن)
شاخص قیمت هم وزن، یکی دیگر از انواع شاخص در بورس است که در آن، شرکتهای پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه‌ی شاخص قیمت سهیم هستند. در واقع در شاخص‌های قیمت از نوع هم‌وزن، وزن تمام شرکتها در محاسبه‌ی شاخص یکسان در نظر گرفته می‌شود و تغییرات شاخص گویاتر است. این امر موجب می‌شود تا بتوان وضعیت عمومی بازار را بهتر درک کرد. نکته‌ای که باید دقت داشته باشید این است که در این نوع شاخص هم نوسانات مثبت و منفی شرکتهای کوچک، به اندازه نوسانات مثبت و منفی شرکتهای بزرگ، تاثیرگذار است.
۴. شاخص قیمت TEDPIX از انواع شاخص در بورس
شاخص قیمت TEDPIX که از اصلی‌ترین انواع شاخص در بورس می‌باشد، بیانگر روند عمومی تغییر قیمت سهام همه شرکتهای پذیرفته در بورس اوراق بهادار است. برخلاف شاخص کل، سود تقسیمی شرکتها در این شاخص لحاظ نمی‌شود. برای مثال، چنانچه شاخص قیمت بورس در مدت یکسال ۲۰ درصد رشد داشته باشد، به این معناست که سطح عمومی قیمت‌ها در بورس نسبت به یکسال گذشته به طور متوسط ۲۰ درصد رشد داشته است. دقت داشته باشید که در این نوع از شاخص هم مثل شاخص کل، وزن شرکتها در تاثیر آنها بر شاخص قیمت موثر است؛ یعنی هرچه شرکت بزرگتر باشد، تاثیر آن بر شاخص قیمت نیز بیشتر خواهد بود. در شاخص قیمت، بر خلاف شاخص کل، فقط قیمت سهام شرکتهای بورسی در فرمول شاخص لحاظ می‌شود. حال آن که در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکتها هم در محاسبه‌ی شاخص مورد محاسبه قرار خواهد گرفت.
۵. شاخص سهام آزاد شناور TEFIX
شاخص سهام آزاد شناور TEFIX
بخشی از سهام یک شرکت سهامی که دارندگان آن آماده‌ی عرضه و فروش آن هستند، را سهام شناور آزاد (Free float) می‌گویند که انتظار می‌رود این بخش از سهام شرکت در آینده‌ای نزدیک قابل معامله باشد. الباقی سهام شرکت هم که به طور عمده میزان زیادی است، در اختیار افراد حقوقی که سهامداران عمده‌ی شرکت هستند، قرار دارد. مالکان سهام شناور آزاد قصد ندارند با حفظ آن در مدیریت شرکت مشارکت کنند. با توجه به این تعریف، شاخص سهام آزاد شناور TEFIX، بیانگر میانگین تغییرات میزان سهام شناور آزاد (که همان میزان سهام در اختیار سهامداران حقیقی است) می‌باشد. این نوع از شاخص در بورس نشان‌دهنده‌ی وضعیت سهام در حال معامله در بازار بوده و به همین دلیل معیار مناسبی برای تحلیل نقدشوندگی سهام مورد توجه سرمایه‌گذاران است. در واقع، سهام شناور آزاد آن دسته از سهامی هستند که در بازار خرید و فروش می‌شود.
محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مشابه شاخص کل است. با این تفاوت که در وزن‌دهی شرکتهای موجود در شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ سبد شاخص، به جای استفاده از کل سهام منتشر شده، تنها از سهام شناور آزاد شرکتها استفاده می‌شود. هدف اصلی استفاده از سهام شناور آزاد که از انواع بسیار مهم شاخص در بورس می‌باشد، در محاسبه‌ی شاخص‌ها، در اصل پیگیری رفتار قسمتی از بازار است که از قدرت نقدشوندگی بیشتری برخوردار باشد.
انواع دیگر شاخص در بورس
در بورس اوراق بهادار تهران، انواع دیگری از شاخص در بورس نظیر شاخص مالی، شاخص صنعت، شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت و شاخص قیمت ۵۰ شرکت بزگ و شاخص ۳۰ شرکت بزرگ وجود دارد. هر یک از این شاخص‌ها در واقع یک زیر شاخص از کل بازار سرمایه هستند. به عنوان مثال تغییرات شاخص صنعت بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در شرکتهای تولیدی است و تغییرات شاخص مالی نیز بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در گروه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری است.
سخن آخر
در این مقاله از سایت آموزش چراغ به بررسی مفهوم شاخص در بورس و معرفی برخی از مهمترین شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ انواع شاخص پرداختیم. گفتیم که شاخص‌های بورسی معیاری برای ارزیابی روند بازار و قیمت سهام شرکتها هستند و بنابراین شناخت آنها بسیار مهم است. بررسی شاخص‌ها، مخصوصاً در زمان رکود یا رونق بازار، بسیار مهم است و روند آینده‌ی قیمت را بهتر نشان میدهد. با کمک شاخص‌ها نه تنها می‌توان روند کلی بازار یا قیمت سهام را بررسی کرد، بلکه می‌توان به مقایسه سهام و صنایع مختلف نیز پرداخت. دقت داشته باشید که برای بررسی وضعیت سهام باید شاخص‌های مختلف در کنار هم مورد توجه قرار گیرند. معامله‌گران با توجه به نیازمندی خود از این شاخص‌ها برای سنجش بازار و سبد سرمایه‌گذاری خود استفاده میکنند.
چراغ ، به‌عنوان پلتفرم آموزش و کاریابی در تلاش است تا با بیان نکات آموزشی مهم در زمینه‌ی کار و سرمایه‌گذاری به شما برای رسیدن به موفقیت در این زمینه‌ها کمک نماید.
شاخص بورس چیست؟ مهم ترین شاخص های بورس
به منظور سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، فعالین این حوزه مؤلفه‌های مختلفی را مورد بررسی و ارزیابی خود قرار می‌دهند. به عبارتی برای کسب سود مناسب در خریدوفروش سهام شرکتهای بورسی، باید روند قیمت یا بازده سهام شرکتها، سود شرکت در دوره‌های مختلف، روند بازدهی صنعت مربوطه و همینطور وضعیت بازار را مورد بررسی قرار داد. تمامی این اطلاعات در صورت‌های مالی شرکتها که در دوره‌های متفاوت منتشر می‌شوند در دسترس عومم افراد قرار می گیرد. علاوه بر این ابزارها و روش های متفاوت دیگری در بازار سرمایه شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ هستند که با استفاده از آن قادر به ارزیابی بازار خواهید بود. یکی از ابزارهای مهم در ارزیابی بازار سرمایه شاخص‌ها هستند، بنابراین سهامداران نیازمند استفاده از شاخص‌ها (Index) هستند که از این طریق بتوانند به اطلاعات عمومی قیمت یا بازدهی در میان تمام یا گروهی از شرکتهای بورسی دست پیدا کنند. شاخص از انواع مختلفی در بازار بورس تشکیل شده است.
تعریف شاخص بورس
کلمه شاخص در اصطلاح به معنای نماگر یا نشانگر و بیانگر عددی است که با استفاده از آن می‌توان تغییرات ایجاد شده در یک یا چند متغیر را طی یک بازه زمانی خاص مشاهده و بررسی کرد. از همین جهت شاخص را می‌توان نشان‌دهنده سطح عمومی پارامتری مشخص به طور معمول قیمت یا بازدهی در میان گروهی از متغیرهای مورد بررسی در بازار بورس تعریف کرد.
معمولاً رکود و یا رونق اقتصادی در بازار سرمایه با استفاده از پارامترهای مختلف قابل ارزیابی هستند که یکی از معیارهای سنجش آن، از طریق شاخص‌ها است؛ به بیان دیگر فعالان بازار سرمایه از این طریق می‌توانند وضعیت کلی بازار را بسنجند و تصمیمات مهم خود در حیطه معاملات را مدیریت کنند و حتی با استفاده از آن تغییرات احتمالی قیمت‌ها را در آینده دنبال کنند. این موضوع نیز بسیار مورد توجه است است که سهامداران می‌توانند از طریق شاخص‌ها، به مقایسه تغییرات یک پدیده در دو زمان متفاوت بپردازند و بر آن قدرت تحلیل داشته باشند؛ در مجموع شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. در این میان با استفاده از شاخص قیمت می‌توان صنایع مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.
انواع شاخص‌های شرکتهای بورسی چیست؟
در بورس اوراق بهادار تهران انواع شاخص به شرح زیر هستند:
- شاخص کل قیمت
- شاخص بازده نقدی
- شاخص قیمت و بازده نقدی
- شاخص صنعت و شاخص مالی
- شاخص سهام آزاد شناور
- شاخص بازار اول و بازار دوم
- شاخص 50 شرکت برتر
- شاخص 30 شرکت بزرگ
در نظر داشته باشید که هر یک از شاخص‌ها با توجه به پارامتر مورد بررسی در نهایت به شاخص قیمت و شاخص بازدهی تقسیم می‌شود و معنا و مفهومی را در بر دارند که بر اساس متغییر‌های مورد نظر قابل تفکیک هستند؛ به عنوان نمونه شاخص کل تمامی شرکتهای بورس را در برمی‌گیرد، شاخص صنعت شرکتهای تولیدی و شاخص مالی شرکتهای گروه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری را شامل می‌شود. در ادامه به شرح جزئی از انواع شاخص‌ها می پردازیم.
شاخص کل بورس چیست؟
شاخص کل قیمت در بورس اوراق بهادار که به اختصار آن را شاخص کل می‌گویند، نشان دهنده تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها در کل بازار بوده و به نوعی بیانگر میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار است. همینطور به این نکته دقت نمایید که شاخص کل، میزان سود نقدی پرداختی به سهامداران را نشان نمی‌دهد. به عنوان مثال وقتی گفته می‌شود شاخص کل ۳۰ درصد رشد کرده است، یعنی میانگین قیمت سهام شرکتهای بورسی به میزان ۳۰ درصد نسبت به سال پایه، افزایش پیدا کرده است .در نظر داشته باشید که شاخص کل به صورت لحظه ای در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس به نشانی www.tsetmc.com قابل بررسی و مشاهده است. و شما در هر لحظه می توانید به آن دسترسی داشته باشید و با استفاده از آن تا حدی نسبت به بازار شناخت پیدا کنید.
شاخص بازده نقدی (TEDIX)
تغییرات شاخص بازده نقدی، نشانگر میانگین بازده ناشی از پرداخت سود نقدی شرکتهای بورسی به سهامداران است. این سود در انتهای سال مالی شرکت ها تحت عنوان جلسه مجمع مورد ارزیابی قرار گرفته می شود و به سهامداران شرکت تخصیص پیدا می کند. لذا در نظر داشته باشید که وقتی شاخص سود نقدی رو به کاهش است، شرکتها به طور میانگین سود کمتری را به‌صورت نقد بین سهامدارانشان تقسیم میکنند.
شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX)
حتما در بررسی و مشاهده اخبارها به گوشتان خورده است که از شاخص بازار بورس صحبت می شود. این شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان شاخص بورس تهران صحبت می‌شود. شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه‌گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص‌هاست و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس است و تمامی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه به صورت روزانه پیگیر تغییرات این شاخص در حواشی اخبار و هیجانات هستند.
شاخص صنعت و شاخص مالی
همان طور که می دانید به صورت کلی تمامی شرکتهای بورسی در دو بخش صنعتی و مالی تقسیم می‌شوند. در بخش صنعتی شرکتهای تولیدی و صنعتی نظیر مخابرات، خودروسازی، سیمان، پتروشیمی و … قرار دارند و در بخش مالی نیز بانک‌ها، شرکتهای سرمایه‌گذاری، بیمه و… حضور دارند. در این میان شاخص صنعت نشان‌دهنده میانگین تغییرات قیمت سهام شرکتهای فعال در بخش صنعت و شاخص مالی نیز میانگین تغییرات قیمت سهام شرکتهای فعال در بخش مالی است. همینطور در بخش صنعت و بخش مالی نیز قادر هستند که به صنایع تشکیل‌دهنده تقسیم شوند و شاخص هر یک از این صنایع جداگانه محاسبه شود؛ به عنوان نمونه شاخص صنعت خودروسازی متوسط تغییرات قیمت شرکتهای فعال در صنعت خودروسازی را نشان میدهد.
شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)
در مجموع سهام شرکتهای بورسی توسط سهامداران حقیقی و حقوقی خریداری می‌شود و معمولاً سهامداران حقوقی مالکان پرنفوذی در شرکتهای بورسی به شمار آمده و در صورت خریداری سهام شرکتهای بورسی، درصد بالایی از سهام شرکت را تصاحب میکنند. با توجه به این موضوع، به میزان سهامی که معمولاً در شرکتهای بورسی در اختیار سهامداران حقیقی قرار دارد و مداوم در بازار خریدوفروش می‌شود، سهام شناور آزاد گفته می‌شود. به منظور کسب اطلاعات بیشتر راجع به این نوع از شاخص در بازار بورس باید دقت داشته باشید که هر مقدار سهام شناور آزاد یک شرکت در بازار بورس بیشتر باشد، فرآیند سرمایه گذاری در آن شرکت از ریسک کمتری برخوردار است اما در عوض نباید توقع افزایش قیمت لحظه‌ای در سهم را داشته باشید. شرکت‌هایی که سهام شناور آزاد کمتری دارند از نظر سرمایه‌گذاری پر ریسک بوده و پتانسیل بالایی برای تغییر قیمت لحظه‌ای را دارند.
شاخص بازار اول و بازار دوم
بورس اوراق بهادار بر اساس مؤلفه‌های مختلف نظیر میزان سرمایه، تعداد سهامداران، وضعیت سودآوری، تعداد سهامی که توسط سهامداران حقیقی در بازار خریدوفروش می‌شود یا اصطلاحاً سهام شناور آزاد و …شرکتهای بورسی را دسته‌بندی کرده است. بر اساس این تقسیم‌بندی، شرکت‌هایی که شرایط بهتری داشته باشند در بازار اول و دیگر شرکتهای بورسی در بازار دوم دسته‌بندی می‌شوند. در این میان شرکت‌هایی که در بازار اول حضور دارند نیز به دو دسته تابلو اصلی و فرعی تقسیم می‌شوند. برای هر یک از این دسته‌بندی‌ها یک شاخص وجود دارد که میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌هایی را نشان میدهد که در این گروه‌ها حضور دارند.
شاخص ۵۰ شرکت برتر
معمولاً هر سه ماه یک‌بار، ۵۰ شرکت برتر در بورس اوراق بهادار معرفی می‌شوند که سهام این شرکتها نسبت به سایر شرکتهای موجود در بورس اوراق بهادار، قابلیت نقدشوندگی بیشتری را دارد و از مزایای خاص دیگری بهره‌مند هستند. شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین قیمت سهام این ۵۰ شرکت برتر را نشان میدهد. این شرکتها در طول روز، به تعداد قابل توجهی خریدوفروش می‌شوند و سهامداران به راحتی می‌توانند سهام این شرکتهای بورسی را خریدوفروش کنند. از همین رو این سهم ها مورد استقبال اکثر سرمایه‌گذاران در بازار بورس قرار گرفته می‌شوند.
شاخص ۳۰ شرکت بزرگ
شاخص ۳۰ شرکت بزرگ نیز میانگین تغییرات قیمت سهام ۳۰ شرکت بزرگ بورس را نشان میدهد. معیار انتخاب این ۳۰ شرکت نیز بر اساس اندازه شرکت است و اندازه شرکتها نیز از ارزش روز بازار سهم تعیین می‌شود که ارزش روز بازار سهام از حاصل‌ضرب قیمت سهم در تعداد سهام منتشر شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ شده شرکت به دست می‌آید. شاخص ۳۰ شرکت بزرگ تغییرات قیمت سهامی را نشان میدهد و اگر چه این شرکتهای بورسی کمتر از ده درصد تعداد شرکتهای بورسی را تشکیل می‌دهند اما بیش از ۷۰ درصد ارزش بورس تهران را به خود اختصاص داده‌اند و تغییرات قیمت آنها می‌تواند اثر بزرگی بر شاخص بورس و کل داشته باشد. این شاخص هر سه ماه یک‌بار به‌روزرسانی می‌شود.
سخن آخر
در این بخش اطلاعات جامع و کاملی راجع به شاخص بورس و انواع آن، در اختیار شما قرار گرفت. لذا افراد به منظور سرمایه‌گذاری در هر بازار باید ابتدا وضعیت آن بازار را مورد ارزیابی قرار دهند؛ بازار سرمایه نیز از این قضیه مستثنی نیست. شاخص‌ها یکی از ابزارهایی هستند که وضعیت بازار سرمایه را طی دوره‌های قبل و جاری نشان میدهد این نکته را در نظر داشته باشید که افزایش شاخص کل، به معنی سودآوری تمام شرکتهای بورسی نیست و همینطور بالعکس. شما علاوه بر در نظر گرفتن عملکرد شاخص بورس بازار باید مؤلفه‌های گوناگون دیگر را نیز به‌منظور سرمایه‌گذاری یا خریدوفروش سهام در نظر داشته باشید. توجه داشته باشید که علاوه بر شاخص ها شما باید از ابزارهای دیگری نظیر تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال به منظور ارزیابی بازار استفاده نمایید.
سوالات رایج شاخص بورس
ممکن است در بعضی مواقع، قیمت سهم‌ها در بازار بیشتر از ارزش واقعی آنها باشد، در این وضعیت «اصلاح شاخص بورس» به وجود می‌آید که این امر یک حرکت مثبت برای شفاف‌تر شدن بازار و فرآیند سرمایه‌گذاری در بورس است. شایان ذکر است اصلاح شاخص بورس با ریزش شاخص متفاوت است. در ریزش شاخص هجوم سهامداران برای فروش سهام، قیمت سهام را به حدی کاهش میدهد که قیمت سهام از ارزندگی واقعی آن به مراتب کمتر می‌شود در صورتی که فرآیند اصلاح شاخص بورس این چنین نیست.
معرفی انواع شاخص‌های بورس (شاخص کل، هم‌وزن و…)
شاخص، در مفهوم کلی، معیاری است که براساس آن می‌توان چیـزی را تشخیص داد.
در بورس هم، شاخص‌ها، در واقع معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را ارزیابی و حتی احتمالات را در روند آینده بورس بررسی کرد. بنابراین، طبیعتا باتوجه به نقش بسیار مهمی که شاخص بازار و شاخص‌های بورس در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ایفا میکنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه‌گذاران بسیار حائز اهمیت است.
سرمایه‌گذاران حتما باید توجه داشته باشند که شاخص‌ها به تنهایی معیاری مناسب برای خرید شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ و فروش سهام به حساب نمی‌آیند. مثلا تنها معیار خرید سهام نباید این باشد که شاخص در یک هفته اخیر مثبت بوده است.
نباید با منفی یا مثبت بودن شاخص کل بورس به این نتیجه رسید که وقت مناسبی برای خرید یا فروش سهام است.
البته درک این موضوع ممکن است برای سرمایه‌گذاران تازه‌وارد به بازار سرمایه اندکی سخت باشد و به همین دلیل ممکن است دست به خرید و فروش‌های هیجانی بزنند.
در ادامه این مطلب شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ که از کتاب “به بورس خوش آمدید” تالیف مهدی افضلیان (مدرس و تحلیلگر بازار سرمایه) برگرفته شده، به معرفی شاخص‌های بورس تهران می‌پردازیم. این مطلب با اجازه مولف کتاب در سایت بورسینس انتشار یافته است.
1. شاخص کل بورس
این همان شاخصی است که بارها در تلویزیون، رادیو و سایر رسانه‌ها از رشد و افت آن صحبت می‌شود.
به این شاخص، شاخص قیمت و بازده نقدی نیز می‌گویند که بیان کننده سطح عمومی قیمت‌ها و سود نقدی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس است.
در واقع این شاخص بیان‌کننده میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است.
به عنوان مثال اگر قیمت سهامی در ابتدای سال 500 تومان باشد و در انتهای سال به 600 تومان برسد و در مجمع عادی سالیانه نیز سود نقدی 70 تومانی تقسیم کند، بازدهی سهم در طول یک سال به 34 درصد می‌رسد.
این شیوه محاسبه برای شاخص کل هم وجود دارد یعنی اگر شاخص کل در ابتدای سال در سطح 450 شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ شاخص کل (TEDPIX) چیست؟ هزار واحد و در پایان سال به 950 هزار واحد برسد، نشان‌دهنده این است که میانگین بازدهی بورس از محل افزایش قیمت‌ها و تقسیم سود نقدی در انتهای سال تقریبا 111 درصد بوده است.
نکته‌ای که باید در بررسی بازدهی شاخص کل مد نظر قرار دهیم این است که افزایش شاخص کل بورس، نشان‌دهنده سودآوری همه شرکتها در بورس نیست چرا که شاخص نشان‌دهنده میانگین بازدهی کل شرکت‌هاست.
به عبارت دیگر، ممکن است برخی از شرکتها در طول سال با وجودیکه شاخص افزایش داشته، کاهش قیمت زیادی داشته باشند. یا بالعکس، ممکن است سهام برخی از شرکتها در زمانی که شاخص در حال نزول است، رشد خوبی را تجربه کنند.
شکل زیر نشان‌دهنده شاخص کل در سایت tsetmc.com در پایان روز معاملاتی است که روی عدد 1,662,215 واحد تثبیت شده و نسبت به روز گذشته کاهش 65023 واحدی داشته است.
در بررسی شاخص کل باید به این نکته توجه داشت که شرکتهای بزرگتر (شرکتهای با سرمایه بالاتر و ارزش بازار بیشتر)، اثر بیشتری بر رشد یا افت شاخص کل بورس دارند.
به عنوان مثال ممکن است در یک روز معاملاتی با وجودیکه قیمت در بسیاری از نمادهای بازار، منفی و متعادل است، مثبت بودن چند نماد بزرگ بازار مانند فارس، فولاد، فملی، خودرو، تاپیکو باعث رشد شاخص بورس شود. یا بالعکس.
این نکته، ضعف شاخص کل بورس را در بیان حقایق بازار نشان میدهد. زیرا شاخص می‌تواند با تغییرات قیمت چند شرکت بزرگ بازار، منفی یا مثبت شود.
در تصویر زیر تاثیر نمادهای بزرگ بازار بر شاخص بورس را مشاهده می‌کنید:
گاهی اوقات با تشکیل سبد سهام از شرکتهای با اندازه بزرگ بازار (خرید سهام شرکت‌هایی که ارزش بازار بالایی دارند) می‌توان بازدهی سبد را به بازدهی شاخص کل بورس نزدیک‌تر کرد.
در دنیا برخی از صندوق‌های شاخصی وجود دارد که بازدهی آنها برابر با بازدهی شاخص بورس است.
صندوق‌های شاخصی نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند که در آن، مدیران صندوق در تلاشند تا سبدی از اوراق بهادار با ترکیب و وزن‌های متناسب با یک شاخص مبنا را تشکیل دهند.
در ایران نیز صندوق‌های کارآفرین، فیروزه و کاردان نیز به عنوان صندوق‌های شاخصی در حال فعالیت هستند و در آینده نیز شاهد تاسیس صندوق‌های بیشتری از این نوع خواهیم بود.
2. شاخص کل هم‌وزن
در شرح شاخص کل بورس اشاره شد که سهام شرکتهای بزرگتر و با ارزش بازار بالاتر، اثر بیشتری بر مقدار شاخص کل دارند که این به نوبه خود ضعف این شاخص را نشان میدهد.
اما در کنار شاخص کل، شاخص دیگری به نام شاخص هم‌وزن وجود دارد که اندازه شرکتها در محاسبه آن تاثیری ندارد و وزن همه شرکتها یکسان در نظر گرفته می‌شود.
به عنوان مثال در گروه شیمیایی، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس، شرکتی با اندازه بزرگ و ارزش بازار بالاست و از طرفی در همین گروه، نماد شکربن (شرکت کربن ایران) شرکتی بسیار کوچکتر با ارزش بازار پایین‌تر است.
اگر شاخص کل بر مبنای هم‌وزن محاسبه شود، معاملات این دو سهم در بازار تاثیر یکسانی روی شاخص هم‌وزن دارد.
در شکل زیر شاخص هم‌وزن را صفحه اصلی سایت tsetmc.com مشاهده می‌کنید که روی 465,120 واحد قرار گرفته است.
سرمایه‌گذاران در کنار بررسی شاخص کل بورس، باید شاخص هم‌وزن را هم مورد بررسی قرار دهند.
چرا که شاخص هم‌وزن بهتر می‌تواند وضعیت بازار سرمایه را نشان دهد.
به عنوان مثال ممکن است در یک روز معاملاتی، شاخص کل منفی ولی شاخص هم‌وزن مثبت باشد. این اتفاق نشان میدهد که شرکتهای بزرگتر بازار در آن روز معاملاتی وضعیت مناسبی نداشتند ولی برعکس نمادهای کوچکتر مورد توجه بازار بوده‌اند و افزایش قیمت داشتند.
از شاخص کل بورس برای پیش‌بینی وضعیت آینده بازار نیز می‌توان استفاده کرد، به همین دلیل تحلیل تکنیکال شاخص کل بورس به عنوان یکی از روش‌های رایج تحلیلی توسط سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد.
البته این روزها سرمایه‌گذاران از تحلیل تکنیکال شاخص هم‌وزن نیز در کنار شاخص کل برای پیش‌بینی آینده بازار استفاده میکنند.
3. شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)
شاخص قیمت در بورس، بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس است. به عنوان مثال اگر شاخص قیمت در انتهای سال در مقایسه با ابتدای سال، 30 درصد رشد کند به این معناست که میانگین قیمت سهام شرکتهای پذیرفته شده در بازار سرمایه، به طور متوسط 30 درصد افزایش داشته است.
پس فرق شاخص کل با شاخص قیمت در این است که شاخص کل علاوه بر افزایش قیمت سهام، سود نقدی آنها را نیز در محاسبه لحاظ می‌کند.
ولی در شاخص قیمت، سود نقدی لحاظ نمی‌شود و صرفا تغییرات قیمت سهام، مبنای محاسبه قرار می‌گیرد.
البته این شاخص نیز میانگین است و نشان‌دهنده‌ی بالا رفتن دسته‌جمعی نمادها نیست. ممکن است قیمت سهام شرکتهای کوچک بازار افزایش و شرکتهای بزرگتر کاهش داشته و در نتیجه شاخص قیمت منفی شود.
در شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)، معیار ارزش شرکت‌هاست و شرکتهای بزرگتر بیشتر شاخص را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
بدین ترتیب تغییرات شاخص عمدتا پیرو شرکتهای بزرگ بازار است و شرکتهای کوچک تاثیر ناچیزی بر شاخص دارند.
شکل زیر نشان‌دهنده شاخص قیمت (وزنی – ارزشی) در صفحه اصلی مدیریت سایت tsetmc.com است که نشان میدهد این شاخص روی 436,418 واحد قرار دارد.
4. شاخص قیمت (هم‌وزن)
گفتیم که شاخص قیمت، بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس یا به تعبیر بهتر، میانگین بازده ناشی از افزایش قیمت سهام است.
از طرفی در شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)، گفتیم که تاثیر شرکتهای بزرگتر بر شاخص بیشتر و تاثیر شرکتهای کوچکتر کمتر است.
اما در شاخص قیمت (هم‌وزن)، وزن تمام شرکتها در محاسبه شاخص یکسان در نظر گرفته می‌شود و تغییرات شاخص گویاتر است و بهتر می‌توان وضعیت عمومی بازار را درک کرد.
شکل زیر نشان‌دهنده شاخص قیمت (هم‌وزن) ذر صفحه اصلی سایت tsetmc.com است که روی 305,135 واحد آرام گرفته.
5. شاخص آزاد شناور
شاخص آزاد شناور، شاخص قیمت را بر مبنای تعداد سهام شناور موجود در بازار نشان میدهد.
هدف از انتشار شاخص آزاد شناور، تحلیل رفتار بخشی از بازار است که نقدشوندگی بیشتری دارد زیرا در بررسی این شاخص، فقط ارزش سهامی که در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دارد و همواره در حال معامله است محاسبه می‌شود و آن بخش از سهام که در اختیار سهامداران عمده است و قابلیت خرید و فروش ندارد محاسبه نمی‌شود.
شکل زیر نشان‌دهنده شاخص آزاد شناور در صفحه اصلی سایت tsetmc.com است که نشان میدهد این شاخص روی 2,259,713 واحد قرار دارد.
6. شاخص بازار اول و بازار دوم
به طور کلی شرکت‌هایی که وارد بازار اول بورس می‌شوند به لحاظ سرمایه، وضعیت سودآوری و همچنین درصد سهام شناور آزاد در وضعیت مناسب‌تری قرار دارند و شرکت‌هایی که از نظر این معیارها در شرایط پایین‌تری قرار دارند در بازار دوم بورس پذیرش می‌شوند.
پس شاخص بازار اول بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌هایی است که در بازار اول بورس پذیرش شده‌اند و شاخص بازار دوم نیز بیانگر سطح عمومی قیمت‌هایی است که در بازار دوم بورس پذیرش شده‌اند.
در تصویر شاخص بازار اول و دوم را مشاهده می‌کنید:
سخن آخر
در خصوص شاخص باید گفت که نیازی به بررسی تمامی شاخص‌های ذکر شده در این بخش نیست و از میان آنها باید شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن بورس را تجزیه و تحلیل کرد.
البته این نکته را مجدد تکرار می‌کنیم که خرید و فروش سهام شرکتها و سرمایه‌گذاری در بورس نباید صرفا با توجه به تغییرات روزانه شاخص باشد.
قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:
دیدگاه شما